093

Świat arabsko-mimiłmański 93

szego rozkwitu obejmowało Maroko, Algierię, TUnezję i muzułmańską część Hiszpanii.

Drugi okres obejmuje mniej więcej wiek XIII i XIV. W ciągu XIII stulecia na wschodni obszar świata islamu wdarła się niemuzułmańska dynastia mongolska ze wschodniej Azji z armią złożoną z mongolskich i tureckich koczowników pochodzących ze stepów Azji wewnętrznej. Podbili Iran i Irak, obalili kalifat abbasydzki w Bagdadzie w 1258 roku. Jedna z gałęzi panującego rodu władała Iranem i Irakiem przez niemal wiek (1256-1336), przyjmując w trakcie sprawowania swojej władzy islam. Mongołowie ruszyli na zachód, ale zostali powstrzymani w Syrii przez armię egipską składającą się z wojskowych niewolników (mam[e]luków), którzy zostali sprowadzeni przez Ajjubidów. Przywódcy tej armii obalili Ajjubidów i stworzyli samoodtwarzającą się elitę wojskową, pochodzącą z Kaukazu i Azji Środkowej. Panowała ona w Egipcie przez ponad dwa wieki (Mamelucy: 1250-1517), a od 1260 również w Syrii, sprawując zarazem kontrolę na świętymi miastami w zachodniej Arabii. Na zachodzie dynastia Almohadów została zastąpiona przez kilka państw, w tym przez państwo Marinidów w Maroku (1196-1465) i Hafsydów, którzy sprawowali władzę ze swojej stolicy w Tunisie (1228-1574).

Na drugi okres przypadła gwałtowna zmiana granic świata muzułmańskiego. W niektórych miejscach skurczyły się one w wyniku ataku chrześcijańskich państw Europy Zachodniej. Sycylię stracono na rzecz Normanów z północnej Europy, a większość Hiszpanii odebrały chrześcijańskie królestwa północy. W połowie wieku XIV miały one w swoich rękach cały kraj z wyjątkiem królestwa Grenady na południu. Zarówno na Sycylii, jak i w Hiszpanii arab-sko-muzułmańska ludość żyła jeszcze przez jakiś czas, w końcu jednak w wyniku nawracania się lub wygnania całkowicie zanikła. Z drugiej strony państwa założone przez krzyżowców w Syrii i Palestynie zostały w końcu zniszczone przez Mameluków, a ekspansja na tereny Anatolii, rozpoczęta za panowania Seldżuków, była kontynuowana przez inne dynastie tureckie. W trakcie tych procesów zmieniał się charakter ludności; działo się tak wskutek nadejścia plemion tureckich i nawracania się na islam znacznej części Greków. Nastąpiła też ekspansja władzy i ludności muzułmańskiej na wschodnie tereny północnych Indii. Również w Afryce islam szerzył się wzdłuż szlaków handlowych w kierunku Sahelu na południowych rubieżach Sahary, w dół doliny Nilu i wzdłuż wybrzeży wschodnioafiykańskich.

W trzecim okresie, obejmującym mniej więcej wieki od XV do XVI, państwa muzułmańskie musiały stawić czoło nowemu wyzwaniu ze strony państw zachodnioeuropejskich. Rosła produkcja i aktywność handlowa miast Europy. Tekstylia eksportowane przez kupców weneckich i genueńskich konkurowały z wyrobami miast świata muzułmańskiego. Chrześcijański podbój Hiszpanii zakończył się upadkiem królestwa Grenady w 1492 roku. Teraz cały Półwysep zna-