1067

Nic można przy tym na jednym wykresie kołowym przedstawić zmienności cechy ze względu na lata. W tvm celu sporządzamy kolejny wykres dla roku 2002/2003.

Wykres 3.4. Struktura uczniów i studentów według typu szkół w roku szkolnym 2002/2003

□ wychowanie

4% 4%

18%

przedszkolne □ szkoły podstawowe

■    gimnazja

■    szkoły ponadpodstawowe

■    szkoły ponad gimnazjalne

□    szkoły policealne

■    szkoły wyższe

□    szkoły dla dorosłych

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych w tablicy 3.11.

Z wykresu tego widać wyraźnie, że w roku szkolnym 2002/2003 pojawiła się nowa kategoria szkół - szkoły ponadgimnazjalne. W obu porównywanych latach najwięcej uczniów (ok. 32 - 33%) kształciło się w szkołach podstawowych i chociaż ich bezwzględna liczba zmalała (por. wykres 3.2), wynika to raczej z ogólnej tendencji spadkowej liczby uczniów niż zmiany ich struktury. Uwagę zwraca również spadek udziału osób kształcących się w szkołach ponadpodstawowych (o 7 punktów procentowych). Jest to jednak efekt reformy systemu kształcenia w Polsce, a nie znacznego ograniczenia liczby tego typu szkół (pojawiała się nowa kategoria - szkoły ponadgimnazjalne - która uzupełnia tę lukę).

Ważną grupę wykresów stanowią wykresy przedstaw iane w układzie współrzędnych. Wykresy te sporządzane są zwykle w pierwszej ćwiartce układu współrzędnych (chyba, że badamy cechę przyjmującą również wartości ujemne, np. wynik finansowy przedsiębiorstwa). Wykresy tc wykorzystywane są przede wszystkim do prezentacji szeregów czasowych i rozdzielczych (dla cechy mierzalnej), a także przy badaniu zależności między zjawiskami (dla szeregów korelacyjnych, stanow iących zestawienie szeregów szczegółowych dla dwóch lub więcej cech mierzalnych).

W przypadku prezentacji szeregów czasowych na jednym wykresie można przedstawić kształtowanie się kilku zjawisk.

Przykład 3.10.

Przedstawmy na wykresie w układzie współrzędnych szereg czasowy z przykładu 3.8. Wykres ten skonstruowano w arkuszu kalkulacyjnym Excel, jako typ wykresu wybierając Wykres liniowy.

5000 4500 i 4000 -I 3500 i ~    3000

| isoo -* 2000 -1500 j 1000 500 -0 •

198* 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tablicy 3.9.

Wykres sporządzony w układzie współrzędnych powinien uwzględniać specyfikę zjawiska. Jeśli najniższe realizacje cechy znacznie odbiegają od zera, można ustalić początek danej osi (jej skalę) na wyższym poziomie, zbliżonym do

Ponieważ w omawianym przykładzie najmniejsza wartość badanej cechy znacznie przewyższa zero, warto zmienić skalę na osi rzędnych (y). Można tego dokonać wykorzystując kolejno polecenia:

Formatuj osie (uaktywniamy je prawym przyciskiem myszy);

Skale (w tym miejscu wpisujemy nowe minimum, w' naszym przypadku 2000). Modyfikacja ta spow^roduje, że wykres stanie się mniej spłaszczony. Jest to dowodem na to, jak ważne jest dostosowanie skali obu osi do wartości prezentowanej zmiennej. W przeciwnym wypadku możemy otrzymać zafałszowany obraz rzeczywistości.

Wykresy tego typu znajdują szerokie zastosowanie w' analizach giełdowych. Przykład tego jest wykres 3.6.

Wykres 3.6. Notowania indeksu TECHWIG w okresie 10.07.2003 r.-09.07.2004 r.

Źródło: www.gielda.onet.pl

W układzie współrzędnych prezentuje się także szeregi rozdzielcze, zwłaszcza 2 zamkniętymi przedziałami klasowymi. Jedną z form prezentacji takich szeregów jest histogram.

73