161

Pr. zbiór, pod red. prof. dr. liab. J. K. Piotrowskiego "Podstawy toksykologii". Warszawa 2006, ISBN 83-204-3122-0 © by WNT

nego do prawidłowego metabolizmu glukozy. Jakkolwiek czynnika tego dotychczas nie wyizolowano z układów biologicznych, postulowano że jest nim kompleks chromu z kwasem dinikotynowym i glutationem. Pierwiastek ten występuje w RNA i prawdopodobnie działa stabilizująco na jego strukturę. Ponadto przypisuje się mu istotną rolę w przemianach białek (chrom jest m.in. składnikiem trypsyny), lipidów (zwłaszcza cholesterolu) oraz wzmaganie działania insuliny. Znane są przypadki zaburzeń (zmniejszenie aktywności insuliny, obniżenie tolerancji glukozy) u ludzi wskutek niedoboru chromu. Objawy takie indukowano także u zwierząt karmionych karmą ubogą w chrom.

6.3.2. Występowanie, zastosowanie, źródła narażenia

W środowisku praktycznie cały chrom pochodzenia naturalnego występuje na -ł- III stopniu utlenienia. Przyjmuje się, że cały chrom Cr⁶⁺ jest pochodzenia antropogennego. Przemysłowa zastosowanie chromu sześciowartościowego datuje się na początek XIX w., zatem doświadczenie z tą formą chromu jest stosunkowo krótkie.

Podstawowym minerałem o znaczeniu przemysłowym jest chromit (żcla-ziak chromowy, FcOCr₂Oj). Światowe wydobycie rud chromu w roku 1985 wynosiło 11 min ton (w tym ok. 50% stanowi chrom). Główne zastosowanie znajduje w metalurgii, przy produkcji tzw. ferrochromów i innych stopów^r kwasoodpornych. Kwas chromowy stosowany jest w galw^ranizacji, a siarczan chromu w garbarstwie. Ponadto związki chromu wykorzystywane są przy produkcji środków grzybobójczych i środków ochrony drewna. Chromit, ze względu na wysoką temperaturę topnienia, jest wykorzystywany przy produkcji cegieł, którymi wykłada się piece hutnicze. Chromiany stosuje się ponadto jako inhibitory korozji, np. w silnikach dieslowskich.

Zawodowe narażenie na chrom występuje głównie przy wydobyciu i przeróbce rud chromu. Pow^rażnym źródłem narażenia jest spawanie z zastosowaniem elektrod chromow'o-niklowych, gdzie w bezpośredniej strefie oddychania spawacza powstają wysokie stężenia sześciowartościowego chromu. Oprócz narażenia drogą inhalacyjną, ważne jest także narażenie przez skórę, które ma duży udział w powstawaniu dermatoz zawodowych. Egzemy chromow^re najczęściej występują u: malarzy pokojowych, galwanizerów', mechaników, ślusarzy, artystów grafików', cieśli, chemików, pracowników' przemysłu garbarskiego i tekstylnego, a także w budownictwie u osób mających kontakt z cementem.

Źródła narażenia populacji generalnej na chrom, zwdaszcza w ujęciu ilościowym, są słabo rozeznane. Oznaczanie śladowych ilości chromu występujących w^r żywności i wodzie pitnej stanowi poważny problem analityczny. Wyniki uzyskane przez różnych autorów wskazują na istotne różnice i powinny być ostrożnie interpretowane. Przyjmuje się, że dzienne pobranie chromu wynosi od 50 do 200 pg.

6.3. CHROM 161