162

Pr. zbiór, pod red. prof. dr. liab. J. K. Piotrowskiego "Podstawy toksykologii". Warszawa 2006, ISBN 83-204-3122-0 © by WNT

Istotnym źródłem narażenia na chrom jest wiele produktów codziennego użytku (barwniki, skóra garbowana, środki piorące, cement, tekstylia, preparaty ochrony drewna), z którymi kontakt może powodować egzemy i uczulenia.

6.3.3.    Wchłanianie, metabolizm, wydalanie

Chrom wchłania się drogą inhalacyjną, pokarmową oraz przez skórę. Przyjmuje się, że niezależnie od drogi narażenia, znacznie wydajniej wchłania się Cr⁶* niż Cr³*. Brak jest danych ilościowych o wydajności wchłaniania chromu drogą inhalacyjną. Związki chromu trójwartościowego są tak źle wchłaniane z przewodu pokarmowego (< 0,5%), że stosuje się je jako markery kału u ludzi i zwierząt. Absorpcja Cr⁶' podanego doustnie nie przekracza 5%.

Chrom sześciowartościowy znacznie łatwiej przenika przez błony biologiczne niż trójwartościowy. Następstwem tego są różnice w dystrybucji obu chemicznych form chromu. Chrom sześciowartościowy stosunkowo szybko i równomiernie rozmieszcza się w organizmie, natomiast Cr^,+ w znacznym stopniu jest wiązany przez makrocząsteczki w miejscu wchłaniania oraz we krwi. W przeciwieństwie do Cr³*, Cr⁶* wykazuje duże powinowactwo do erytrocytów, i przenikając błonę komórkową, wiąże się z hemoglobiną. Monitorowanie chromu zawartego w erytrocytach może być markerem narażenia na chrom sześciowartościowy.

Z badań pośmiertnych wynika, że u ludzi w ciągu całego życia poziomy ustrojowe chromu ulegają obniżeniu. Wyjątek stanowią płuca, gdzie po spadku stężeń do ok. 20. roku życia w następnych latach następuje wzrost poziomów chromu (także przy narażeniu środowiskowym). Szczególnie wysoki wzrost poziomów chromu w płucach odnotowuje się w przypadku narażenia zawodowego; stężenie może być wówczas o kilka rzędów wyższe w porównaniu z osobami zawodowo nienarażonymi.

Chrom nie ulega kumulacji w organizmie i jest szybko wydalany, głównie z moczem i w niew ielkim stopniu z kałem. Stw ierdzono, że wysiłek fizyczny i zw iązany z tym wzrost zużycia glukozy wzmaga wydalanie chromu. Z badań klinicznych wynika, że kinetyka wydalania chromu z ustroju jest złożona i może być opisana modelem wdcloprzcdziałowym, z różnymi okresami połowicznego wydalania od 13 min do 192 dni. Na podstawie badań wydalania chromu z moczem u spaw^raczy i przyjęciu prostego modelu jednoprzedziało-wego ustalono okres połowicznego wydalania na 15—40 godzin.

6.3.4.    Toksyczność i objawy zatrucia

Dawka śmiertelna rozpuszczalnych chromianów' wchłanianych drogą pokarmowy wynosi dla człowieka ok. 5 g (50-70 mg/kg m.c.). Objawami zatrucia ostrego są: wymioty, biegunka, skaza krwotoczna. W późniejszym okresie rozwija się martwica wątroby i kanalików nerkowych oraz uszkodzenie układu krwiotwórczego.

162    6. METALE