157

Pr. zbiór, pod red. prof. dr. liab. J. K. Piotrowskiego "Podstawy toksykologii". Warszawa 2006, ISBN 83-204-3122-0 © by WNT

działaniu rakotwórczym u ludzi, dla której przez wiele lat nie udało się wykazać działania rakotwórczego u żadnego gatunku zwierząt. Wynika to prawdopodobnie z gatunkowych różnic w metabolizmie arsenu. Ostatnio, w badaniach na zwierzętach, którym podawano dimetylową pochodną arsenu (DMA) zaobserwowano wzrost częstości powstawania nowotworów pęcherza moczowego (u szczurów) oraz płuc (u myszy). Stwierdzono ponadto, że DMA i MMA wykazują zarówno działanie gcnotoksyczne, jak i klastogcnnc.

Rysunek 6.4

Stężenie arsenu w wodzie pitnej, mg/l

Śmiertelność wskutek nowotworów pęcherza moczowego i skóry w zależności od stężenia arsenu w wodzie pitnej (Tajwan, kompilacja danych)

Stwierdzono, że pochodne metylowe zawierające arsen na trzecim stopniu utlenienia (As¹¹¹, patrz p. 6.2.3) mogą in vitro generować reaktywne rodniki. Postulowano, że tworzenie wolnych rodników odbywa się (z udziałem endogennego kwasu askorbinowego) przez uwalnianie żelaza z ferrytyny. W świetle ostatnich badań, w odniesieniu do efektu krytycznego, jakim jest działanie rakotwórcze, można uznać, że metabolizm arsenu (metylacja) zwiększa jego toksyczność.

Mechanizm rakotwórczego działania arsenu jest złożony i zależy od jego formy chemicznej oraz lokalizacji tkankowej. Istnieją dane, że działanie to może przebiegać zarówno na etapie inicjacji, jak i promocji nowotworowej.

6.2.8. Normatywy higieniczne i ocena narażenia

Poziomy arsenu w różnych elementach środowiska i u ludzi przedstawiono na rys. 6.5. W Polsce, w okresie ostatnich kilkunastu lat, najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) w miejscu pracy dla nieorganicznych połączeń arsenu było trzykrotnie weryfikowane, a jego poziom w tym czasie został obniżony o niemal 2 rzędy wielkości. Przyjęta obecnie wartość NDS dla arsenu i jego związków nieorganicznych wynosi 0,01 mg/m\ w przeliczeniu na arsen. Nie

6.2. ARSEN 157