2010 01 12 2138

AiTdiwln lUnnii .V.,v\ti .V'»J UWiw fanłj >i»ni .'Mt

ISBV 9TMMI . UM«M. C by WN HW ®)l

Srlpnfai Księga I

Świadkami świeżej dały są również ci. którzy podejmują ryzyko kary w przypadku, gdyby okazało się. że złożyli fałszywe zeznania. Tego rodzaju świadkowie są zrcszią wiarygodni, jedynie gdy trzeba ustalić, czy dany czyn został dokonany, czy nie. oraz czy w taki a nie inny sposób. Nic wnoszą natomiast niczego jako świadkowie do kwalifikacji czynu, a więc np.. czy był to czyn sprawiedliwy, czy niesprawiedliwy, pożyteczny czy nicpożytcczny. Najbardziej wiarygodni w tych sprawach są świadkowie nic związani z procesem. Najbardziej wiarygodnymi świadkami są więc ci starej daty. ponieważ nie da się ich przekupie. Jeśli sprawa opiera się na wiarygodności świadków, pożyteczna jest następująca argumentacja: w przypadku ich braku po swojej stronie, dobrze jest wskazać, że sprawę należy rozsądzić na podstawie prawdopodobieństwa i że taki jest sens przysięgi sędziowskiej: ..w poczuciu najwyższej sprawiedliwości", że prawdopodobieństwa nic można kupić za pieniądze oraz ze prawdopodobieństwo wyklucza fałszywe zeznania świadków. Jeśli natomiast mamy świadków, a druga strona ich nic ma. można twierdzić, że proste prawdopodobieństwo nic może decydować o rozstrzygnięciu sprawy, że niepotrzebni byliby w ogóle świadkowie, gdyby wystarczyły do rozstrzygnięcia sprawy same argumenty logiczne. W przypadku, gdy obie strony mają swych świadków i gdy są to świadkowie nie tylko ich czynów, ale i charakteru, to oczywiście mc mamy wówczas kłopotu ze znalezieniem potrzebnego nam świadectwa. Jeśli bowiem nie możemy znaleźć odpowiedniego świadectwa dotyczącego czynu lub świadczącego w tym względzie przeciwko stronie przeciwnej. to zawsze możemy znaleźć przynajmniej świadectwa wskazujące na nasz szlachetny charakter i na podłość naszego przeciwnika.

Takie natomiast sprawy dotyczące świadka, jak ta. czy jest on naszym przyjacielem, wrogiem lub osobą trzecią, cieszy się opinią dobrą, złą czy przeciętną, i inne lego rodzaju rozróżnienia należy wziąć pod uwagę w przemawianiu, sięgając do tych samych toposów, jakie stanowią podstawę naszych rozważań o entymemie

Umowy można zaś wykorzystać w retorycznej argumentacji w tym stopniu, w jakim da się powiększyć lub pomniejszyć ich znaczenie oraz na ile da się i376 b przedstawić je jako wiarygodne łub niewiarygodne: oczywiście jako istotne i wiarygodne, jeśli są dla nas korzystne, i odwrotnie, jeśli są korzystne dla strony przeciwnej. W przyznawaniu lub odmawianiu im wiarygodności kierujemy się tymi samymi zasadami, jak w przypadku zeznań świadków Wiarygodność ta zależy mianowicie od postawy moralnej sygnatariuszy umowy i jej poręczycieli. Jeśli umowa jest uzgodniona i jest dla nas korzystna, należy podkreślić jej znaczenie, a mianowicie, że umowa jest rodzajem prawa indywidualnego i jednostkowego, ze to nie umowy stanowią o ważności prawa, lecz że prawa właśnie stanowią o mocy zawartej na ich podstawie umowy; i że w ogóle same prawa są rodzajem umowy, a kto jej nic dotrzymuje lub lamie ją. lamie same prawa. I dalej.

^a* Arystoteles odwołuje się tu do tzw. „wc/cgdłowych" <lub „rodzajowych"! toposów. które stanowiły przedmiot rozwaZań ro/dz 4-11 tej księji Jednocześnie nawiguje tu do swych stwierdzeń sformułowanych w rozdz 2 (1358* 10- 33).

102