2010 01 12 3608

AiTdiwln lUnnii ,V..v\li .V'»J UWiw fanłj >i»ni .'Mt

ISBV łTMJOl . UM«M. C by WN PIW ®)l

Retoryka Księga III

dopóki zaś widza przed sobą metę. nic odczuwają zmęczenia. Taka właśnie formę posiada styl nizany.

1409 b

Styl zaś zwarty jest to styl ujęty w okresy. Okresem nazywam taka wypowiedź językowa, która posiada swój własny początek i koniec oraz wielkość łatwa do objęcia spojrzeniem. Wypowiedź taka jest przyjemna i łatwa do nauczenia. Przyjemna, bo jest przeciwieństwem nieskończoności i ponieważ słuchacz odnosi wrażenie, że coś ciągle osiągu i że zmierza do jakiegoś celu. a nie jest przecież rzeczą przyjemna nic móc niczego przewidzieć i nic osiągnąć celu. Łatwa do nauczenia się — bo łatwa do zapamiętania. Wypowiedź ujęta w okresy bowiem oparta jest na liczbie, a liczba jest rzeczą najłatwiejsza do zapamiętania. Z lego też względu wszyscy łatwiej zapamiętują wiersze niż prozę, ponieważ podstawę ich odmierzania stanowi liczba. Okres musi się kończyć razem z myślą; nic powinien się ucinać, jak poniższe jamby Sofoklesa"’:

To ziemia Kalidonu. Peloptowy kuj ...

ponieważ wskutek tego rodzaju przecięcia można wszystko zrozumieć na odwrót, jak w cytowanym wierszu, ze Kalidon leży na Peloponezie ^v\

Okres może składać się z członów lub być prosty. Okres złożony z członów jest to pełna wypowiedź językowa, podzielona na części, możliwa do wygłoszenia w jednym wydechu i to cała. a nie częściami (jak w przytoczonym wyżej okresie]. Człon jest jedną z dwu części takiego okresu. Prostym zaś nazywam okres, który ma tylko jeden człon. Człony i całe okresy nic powinny być kuse ani długie. Krótki człon sprawia, że słuchacz często potyka się: dzieje się to z konieczności wówczas, gdy wybiega on myślą naprzód, oczekując miary, której granice są mu znane, tymczasem zostaje nagle zatrzymany, ponieważ mówca skończył [zdanie]. Potyka się więc jakby na napotkanej przeszkodzie. Zbytnia długość członów sprawia, że słuchacz pozostaje w tyle. podobnie jak ci. którzy wybiegają poza wytknięty cci <. bo i ci pozostawiają w tyle swych towarzyszy przechadzki > ⁹⁹. Zbyt długie okresy przeradzają się jakby w mowę i stają się podobne do wstępu dytyrambu. Powstaje więc sytuacja, jaką wyśmiewa w żartach Demokiyi

¹⁰ Myli się la filozof, bo cytowany przez niego wiersz, pochodzi z McUagra Kurypulcsa Zob. Dcinctnusz O wyrawn/u się SS. gdzie wiersz ten jest cytowany łącznie z następnym umożliwiającym rozumienie przykładu

To ziemia Kalidonu; Pelopsowy kraj

bopatc ściek niwy za odnin* lam (przekład W. Madydut.

** Jest io ostrzeżenie przed nadużywaniem „przerzutm". która może *k «ać przyczyną nieporozumienia W rzeczywistości Kalidon jest położony w Etolił.

** Niektórzy komentatorzy widza w tym porównaniu obrazek ze szkoły Arystotelesa. aluzje do przechadzek mistrza z uczniami (por. „perypalciycy"). Kassel podejrzewa. Ze zdanie to jest późniejszym dodatkiem, a ponieważ jego serw nie jest w pełni zgodny z sytuacja, która ina on ilustrować (bo ci. którzy poszli poza wymierzony cel. po zawróceniu raczej sami zostaną w tyle), bierze to zdanie w nawias.

189