2010 01 12 2419

Xry>uukt iŁTtrri# .Viunii_tt^4U>a\iv >Y*ii>j Uir.mi .Vl»

ISBN    • 14.HW-I. C ł«y WN K»N 2»l

Retoryka — Afaręgo //

skrzywdzonych, naszych wrogów lub rywali musimy się bać nic porywczych i otwartych, lecz spokojnych, fałszywych i podstępnych, bo nigdy nic wiadomo, kiedy zaatakują i jak są od tego dalecy. Wszystko zaś. co wzbudza lęk, staje się jeszcze bardziej giożne. jeśli jest następstwem błędu, którego albo nic można w ogóle naprawić, albo — jeśli jest to możliwe — zależy nic od nas. lecz od naszych przeciwników. A także wszystko to, przed czym nic ma żadnego ratunku lub jest on bardzo utrudniony. Krótko mówiąc: to budzi nasz lęk, co wywołuje naszą litość, gdy spotyka lub ma spotkać innych.

Takie są zatem najważniejsze rzeczy, które budzą nasz. lęk i których się rzeczywiście boimy. Zastanówmy się więc z kolei, w jakim znajdując się stanie doznajemy uczucia lęku. Jeśli lęk powstaje w związku z przeczuciem doznania jakiegoś zgubnego nieszczęścia, to jasne, że nic boi się niczego ten. kto nic sądzi, że coś złego może go spotkać. Nic boi się więc rzeczy, o których sądzi, że go nic spotkają, ani ludzi, o których myśli, że nic wyrządza mu krzywdy, ani czasu, w którym nie spodziewa się niczego złego. Uczucia lęku musi zatem doznawać ten. kto wierzy, że może go spotkać określone nieszczęście od określonych ludzi i w określonym czasie. Nie wierzą zaś. że coś złego ich spotka, ci ludzie, którym sprzyja wielkie szczęście, lub którym tak się przynajmniej wydaje, a więc ludzie zuchwali, bezwzględni i śmiali (takie cechy zawdzięczamy bogactwu, sile. posiadaniu l ist a wielu przyjaciół i politycznemu znaczeniu), a także ci, którzy sądzą, że doznali już wszelkich okropności i jest im obojętne, co przyniesie przyszłość, podobnie jak ludziom zbitym do utraty przytomności. Musi więc istnieć pewna nadzieja na ocalenie od tego, co nam zagraza. Świadczy o tym fakt, że lęk usposabia ludzi do szukania diogi wyjścia, nikt natomiast nie szuka jej w sytuacjach beznadziejnych.

O ile więc jest korzystniej, gdy słuchacze odczuwają lęk. należy ich usposobić w taki sposób, aby wierzyli, że są w stanic znieść to. co im zagraża, ponieważ inni znieśli większe (nieszczęścia): z drugiej zaś strony należy wykazać, że spotkało to lub spotyka ludzi takich, jak onii to ze strony tych. od których tego się najmniej spodziewają, w nieoczekiwanej formie i nieoczekiwanym czasie.

Skoro już wiadomo, czym jest lęk, jakie budzą go rzeczy i jakie mają usposobienie ci. którzy się boją. to na lej podstawie widać też. jasno, co znaczy „być odważnym", jakie rzeczy pobudzają do odwagi i jak usposobieni są ci. którzy okazują odwagę. Odwaga jest bowiem < przeciwieństwem przezywania lęku. a to, co czyni odważnym. > przeciwieństwem tego. co budzi lęk: jest to zatem nadzieja związana z wyobrażeniem, że ocalenie jest bliskie, a to. czego się boimy, nic istnieje albo jest bardzo odległe. Dodaje nam więc odwagi oddalenie rzeczy budzących grozę oraz bliskość tych rzeczy, które zapewniają bezpieczeństwo

” Zdanie w oryg greckim nic jen jednoznaczne Można je również przetłumaczyć: ..należy ich usposobić w laki sposób, aby wierzyli, ze rzeczywiście coś im zagraza. ponieważ doznali juz tego inni. silniejsi od nich, i ponieważ sp<xkało to również ludzi takich, jak oni".

^M W zakończeniu zdania przyjęło lekcję ra eoinjpia eyyu;. zamiast lauiologiczzicgo w tym zdaniu tó (kcppożia w wyd Kasselu,

117