2010 01 12 2811

\ryuukt ibrtrri*. .ViUnii_tt^4U>a\iv >Y*n>j ttinmi .Vl»

ISBN łTWMI. 14.HW-I. c t«y WN FW 2001

Retoryka — Księga tt

tworzyłyby analogię do przedstawianej sytuacji. Bajkę bowiem należy tworzyć lak. jak się tworzy przypowieści. Potrzebna jest do tego jedynie zdolność dostrzegania podobieństwa, którą można rozwinąć pr/cz uprawianie filozofii. Chociaż łatwiej jest dostarczyć analogii przez tworzenie bajek, to jednak dla politycznego mówcy bardziej pożyteczne są analogie oparte na rzeczywistych faktach. Przyszłość z reguły staje się przecież podobna do przeszłości. Jeśli brak jest entymemów w dowodzeniu, należy korzystać z przy kładów, bo i one mają siłę przekonywania; jeśli zaś są możliwe entymemy. trzeba korzystać z przykładów jak ze świadectw, stosując je jako wnioski dla entymemów. Użyte wcześniej przypominają bowiem indukcję. Indukcja natomiast, poza nielicznymi przypadkami ^,0°. nic nadaje się do retorycznych wywodów. Przykłady zaś użyte we wnioskach mają wartość świadectwa i jako takie mają zawsze moc przekonywania. Dlatego właśnie, jeśli się nimi posługujemy na początku mowy, musimy przytaczać wielką ich liczbę, a w epilogu wystarczy już nawet jeden przykład; bo nawet jedno, ale przekonujące, świadectwo daje wiarygodność.

W tej sposób omówiliśmy juz. różne odmiany przykładów, sposób i sytuacje, w jakich należy z nich korzystać

21. Sentencja jako środek przekonywania

Wygłaszanie sentencji. Już sama definicja pojęcia ..sentencja" wskaże nam z całą jasnością, kiedy, w stosunku do jakich przedmiotów i jakim mówcom wypada korzystać z wygłaszania sentencji w mowach. Sentencja"" jest to stwierdzenie, które dotyczy nic pojedynczego faktu, takiego jak np. charakter Ilikratesa. lecz prawdy ogólnej; nic wszelkiej jednak prawdy ogólnej, nic takiej więc jak; „linia prosta jest przeciwieństwem linii krzywej", lecz tylko takiej prawdy, której przedmiotem jest ludzkie działanie i która wskazuje, czego w tym działaniu należy unikać i do czego dążyć. A zatem skoro entymemy są rodzajem sylogizmów. które dotyczą takich właśnie przedmiotów, to bliscy jesteśmy prawdy, że przesłanki lub wnioski entymemów. po odrzuceniu formy sylogizmu. są sentencjami, np.:

Żaden rozsądny człowiek nic powinien uczyć swych dzieci mądrości rud miarę

Zdunie to można rozumieć również inaczej: ..z. wyjątkiem |gdv przemawia siei do nielicznych". Ij. do wąskiego grona słuchaczy. Na temal indukcji i przykładu, zob. An pierwsze, ks. II. rozdz. 23 - 24.

"* Sentencja (yrafirj) jest tu potraktowana jako pewna forma eotymemu. w którym podana jcs« tylko jedna przesłanka lub wniosek, wyrażające ogólnie akceptowaną prawdę Wiele sentencji zawiera radę. dotyczącą właściwych norm etycznych, i dlatego użyte jako przesłanka lub wniosek mają duże znaczenie w argumentacji retorycznej. Za ich pośrednictwem mówca odstania równocześnie swoją moralną pooawę („etbos")

“ Eurypides. M«l«i 294-95 (tłum J. tarnowski,w: Euryp*des. Tragedie.Warszawa 1967.s 145).