2010 01 12 2143

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14.HB-4. C ty WN r»N 20M

Krionta Księga I

Świadkami świeżej daty są również ci. którzy podejmują ryzyko kary w przypadku, gdyby okazało się. żc złożyli fałszywe zeznania. Tego rodzaju świadkowie są zresztą wiarygodni, jedynie gdy trzeba ustalić, czy dany czyn został dokonany, czy nie. oraz czy w taki a nie inny sposób. Nic wnoszą natomiast niczego jako świadkowie do kwalifikacji czynu, a więc np.. czy był to czyn sprawiedliwy, czy niesprawiedliwy, pożyteczny czy mcpożytcczny. Najhardziej wiarygodni w tych sprawach są świadkowie nic związani z procesem. Najbardziej wiarygodnymi świadkami są więc ci starej daty. ponieważ nie da się ich przekupić. Jeśli sprawa opiera się na wiarygodności świadków, pożyteczna jest następująca argumentacja: w przypadku ich braku po swojej stronie, dobrze jest wskazać, żc sprawę należy rozsądzić na podstawie prawdopodobieństwa i że taki jest sens przysięgi sędziowskiej: ..w poczuciu najwyższej sprawiedliwości", żc prawdopodobieństwa nic można kupić za pieniądze oraz. ze prawdopodobieństwo wyklucza fałszywe zeznania świadków. Jeśli natomiast mamy świadków, a druga strona ich nic ma. można twierdzić, żc proste prawdopodobieństwo nic może decydować o rozstrzygnięciu sprawy, żc niepotrzebni byliby w ogóle świadkowie, gdyby wystarczyły do rozstrzygnięcia sprawy same argumenty logiczne. W przypadku, gdy obie strony mają swych świadków i gdy są to świadkowie nie tylko ich czynów, ale i charakteru, to oczywiście mc mamy wówczas kłopotu ze znalezieniem potrzebnego nam świadectwa. Jeśli bowiem nic możemy znaleźć odpowiedniego świadectwa dotyczącego czynu lub świadczącego w tym względzie przeciwko stronie przeciwnej. to zawsze możemy znaleźć przynajmniej świadectwa wskazujące na nasz szlachetny charakter i na podłość naszego przeciwnika.

Takie natomiast sprawy dotyczące świadka, jak ta. czy jest on naszym przyjacielem, wrogiem lub osobą trzecią, cieszy się opinią dobrą, złą czy przeciętną, i inne lego rodzaju rozróżnienia należy wziąć pod uwagę w przemawianiu, sięgając do tych samych toposów, jakie stanowią podstawę naszych rozważań o entymemie

Umowy można zaś wykorzystać w retorycznej argumentacji w tym stopniu, w jakim da się powiększyć lub pomniejszyć ich znaczenie oraz na ile da się 1376 b przedstawić je jako wiarygodne lub niewiarygodne; oczywiście jako istotne i wiarygodne, jeśli są dla nas korzystne, i odwrotnie, jeśli są korzystne dla strony przeciwnej. W przyznawaniu lub odmawianiu im wiarygodności kierujemy się tymi samymi zasadami, jak w przypadku zeznań świadków. Wiarygodność ta zależy mianowicie od postawy moralnej sygnatariuszy umowy i jej poręczycieli. Jeśli umowa jest uzgodniona i jest dla nas korzystna, należy podkreślić jej znaczenie, a mianowicie, żc umowa jest rodzajem prawa indywidualnego i jednostkowego, że to nie umowy stanowią o ważności prawa, lecz że prawa właśnie stanowią o mocy zawartej na ich podstawie umowy: i żc w ogóle same prawa są rodzajem umowy, a kto jej nic dotrzymuje lub lamie ją. lamie same prawa. I dalej.

^a* Arystoteles odwołuje się tu do tzw „szczegółowych" <lub „rodzajowych"! toposów, które stanowiły przedmiot rozważań rnrAr. 4 -11 tej księgi Jednocześnie nawiązuje tu do swych stwierdzeń sformułowanych w rozdz 2 (1358 a 10- 33).

102