2010 01 12 3209

,<_-7UU«k« brin><    /Y.11/.J UanWI

BBNtTWOWH.lłWM.C tiy WN PWN 3»1

Retoryka Kyifga II

Było to bowiem kłamstwo i tylko pozorne, a nic rzeczywiste prawdopodobieństwo, które nic ma zastosowania w żadnej innej sztuce poza retoryką i cryslyką Wyjaśniliśmy w ten sposób problem entymemów rzeczywistych i pozornych.

25. Odpieranie argumentów

Z kolei wypada więc rozważyć zagadnienie zbijania argumentów, wychodząc od dokonanych juz ustaleń. Argumenty można zbijać albo tworząc przeciwstawne sylogizmy¹⁴⁰ albo wnosząc sprzeciw*⁴'. Przeciwstawny sylogizm może być oczywiście zbudowany na podstawie tych samych kategorii argumentowania (toposów), co zwykły sylogizm. Sylogizmy opierają się przecież na ludzkich sądach, a wiele sądów pozostaje ze sobą we wzajemnej sprzeczności. Sprzeciw wnosi się natomiast, jak to wyjaśniliśmy w Topikach^M. na cztery sposoby: na podstawie samej rzeczy: na podstawie podobieństwa: na podstawie przeciwieństwa: na podstawie istniejących już rozstrzygnięć.

Ze sprzeciwem na podstawie „samej rzeczy” mamy do czynienia wtedy, gdy 1402 b na przykład enlymcm dotyczący miłości prowadzi do stwierdzenia, że jest ona zawsze uczuciem szlachetnym. Można mu przeciwstawić się w dwojaki sposób: albo pr/cz ogólne stwierdzenie, że „każde odczuwanie braku jest złem", lub sięgając do konkretnego przykładu powiedzieć, że nie mówiono by o ..kaumjskiej miłości"*⁰, gdyby nic było miłości występnych. Na podstawie ..przeciwieństwa" wnosi się sprzeciw np. w ten sposób: jeśli twierdzi się w cntymcmic, że „dobry człowiek wyświadcza wszystkim swym przyjaciołom dobrodziejstwa”, można powiedzieć, że to niczego nic dowodzi, ponieważ człowiek zły również nic wyrządza wszystkim swym przyjaciołom zła. A oto przykład sprzeciwu na podstawie „podobieństwa”. Jeśli przeciwnik na podstawie entymemu stwierdza, że ..ci. którzy doznali zła. zawsze nienawidzą", można odpowiedzieć — .ależ ci. którzy doznali dobra, nic zawsze przecież kochają". Przykładem sprzeciwu na

** Mianem „retoryki” określa tu Arystoteles „pseudorciorykę". jej wypaczani) formę, o jakiej mówił na wstępie swego wykładu (1155 b 17 - 21 > Na tcnui erystyki zób. przypis 234

**• Dosi „amysylogizmy", Chodzi tu więc o udowodnienie na podstawie innych sylogizmów przeciwstawnej tezy tu* ta. juką udowadnia przeciwnik

²⁴¹ Szerzej problem .sprzeciwu” wyjołma filozof w An pfeiMizyeh. ks. II. rozdz. 26. gdzie m in czytamy: „Sprzeciwem będzie pi zesłanka przeciwstawna innej przesłance. A różni się od przesłanki tym. be może być szczegółowo, podczas gdy przesłanka albo nic może być szczegółowa u ogóle, albo przynajmniej w sylogi/insch ogólnych" (llum K. Leśniak).

^:4: Por. Top. 16la I - 10. Nieco inaczej problem len jesl przedstawiony w An. pieminch 69 b l nn.: .Jsprzeciw może być wysunięty na dwa sposoby i w dwóch figurach: na dwa sposoby, ponieważ każdy sprzeciw albo jesl ogólny, albo szczegółowy, a w dwóch figurach dlatego, ponieważ, sprzeciwy M wysuwane jako przeciwieństwo przesłanki, a przeciwieństwa mogą być dowodzone tylko w pierwszej i trzeciej figurze" lihim. K Leśniak).

^!i> „Kaunijska mHcdć" — synonim miłości kazirodczej, nazywanej w len sposób od Kotm.ua, który zakocha! się w swej siostrze Riblis (por Owidiusz. Metamorfozy IX 353- 665)

168