2010 01 12 4033

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A¹n¹a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm¹ 14.HB-4. C ty WN r»N 20M

Re ton ta — Księga III

Sokrates. Meletos^w twierdził mianowicie, że Sokrates nic wierzy w bogów, i jednocześnie utrzymywał, żc mówi on o jakiejś boskiej istocie [daimonion]. Zapytał go wówczas Sokrates, czy „istoty boskie" nic są dziećmi bogów lub czymś boskim. Gdy więc Mclctos potwierdził, Sokrates powiedział:

Czy¹ jest taki człowiek, który wierzy w istnienie dzieci bogów , n iue wierzy w istnienie samych

bojów?¹⁷

Inna dogodna okoliczność do zadawania pytań pojawia się wtedy, gdy spodziewasz się ujawnić, ze przeciwnik sam sobie przeczy lub ze wypowiada rzecz sprzeczną z powszechnym mniemaniem [paradoks]. Czwarta sposobność jest wtedy, gdy przeciwnik na postawione pytanie nic będzie w stanie inaczej odpowiedzieć niż. za pomocą wymijającej [softstycznej] odpowiedzi. Jeśli bowiem będzie odpow iadał: ..i tak. i nic". ..częściowo tak. częściowo nic". ..w pewnym sensie tak. w pewnym sensie mc", jego zakłopotanie wywoła wśród słuchaczy poroszenie. W innych okolicznościach nie należy zadawać pytań. Jeśli bowiem przeciwnik stawi czoła postawionemu pytaniu, sprawi wrażenie zwycięzcy. Nie wolno przy tym mnożyć pytań i z tego względu, żc słuchacz nie jest w stanic nadążyć za nimi. Z tego też powodu trzeba również cniymcmom nadawać możliwie najkrótszą formę.

Nie należy natomiast w replice udzielać krótkiej odpowiedzi na podchwytliwe pytania, lecz należy je poddać logicznej analizie. Jeśli zaś odnosimy wrażenie, żc pytania prowadzą do wykazania sprzeczności w naszych odpowiedziach, należy rozprawić się z nimi natychmiast, nie czekając aZ przeciwnik zada nam kolejne pytanie lub wyciągnie wniosek. Nietrudno przecież przewidzieć, do czego zmierza jego rozumowanie. Przyjmijmy jednak, żc zarówno ten problem jak i sposoby odpierania zarzutów są już nam znane z Topik^!M.

Jeśli przeciwnik wnioskuje w formie stawianych pytań, musimy uzasadnić naszą odpowiedź, jak np. postąpił Sofoklcs^;v ". Zapytany przez Pcjsandrosaczy podobnie jak inni członkowie Rady Trzydziestu^iłl był za ustanowieniem rządów Czterystu, potwierdził.

—    Czyż więc czyn ten mc wydawał ci się niegodziwym postępkiem?

—    Tak.

—    Postąpiłeś zatem niegodziwie?

—    Owszem — odpowiedział — ponieważ nic było lepszego wyjścia.

1

** Mdcios. jeden z trzech oskarżycieli w procesie Sokratesa.

Por. Platon. Obrona Sokratesa 27 B -1). Sokratesa oskarżano o bezbożno².' m m. na tej podstawie, te czysto powoływał mc na swoje osobiste ..damtocion". które ze względu na funnę zdrobniala od jłaimmi". potraktowane tu jest jako dziecko boga.

^5,4 Top., ks. VIII. rozdz. 4- 10.

2

Mowa lu raczej o polityku i mówcy, o klórym mówi Ksenofoot (Heli. II 3 2) jako o jednym z Trzydziestu Tyranów i o klórym wspomniał juz Arystoteles wyżej w księdze I <1374 a 36).

^m Pejsandros, arystokrata ateński, uczestnik przewrotu oligarchicznego w 411 r p.n.e,. kiedy lo wspomniana lu Rada Czterysta przejęta w Alenach władzę.

Rada Trzydziestu, komisja ustanowiona w Atenach po klęsce sycylijskiej dla opanowania sytuacji w państwie, która utorowała drogę do przewrotu oligarchicznego.

2IH