2010 01 12 1522

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 2t»l

Keton ka    Księga I

O lym. że każdy t rodzajów nut na względzie cel. o którym mówiłem, świadczy fakt. żc mówcy niemal nigdy nic sprzeciwiają się sprawom, stanowiącym cci innych rodzajów wymowy. Oskarżony nic zaprzecza np. ze dany fakt zaistniał lub żc był szkodliwy, nie zgodzi się natomiast nigdy, że dopuścił się przestępstwa, bo — gdyby się do niego przyznał — proces stałby się zbyteczny. Podobnie nic dbają

0    inne sprawy doradcy, ale nic zgodzą się nigdy z tym. żc doradzają rzeczy szkodliwe, a odradzają pożyteczne. Nic myślą natomiast wcale o tym. ze nic godzi się ujarzmiać mieszkańców sąsiedniego państwa, którzy niczym im nie zawinili. Tak samo również ci. którzy chwalą lub ganią kogoś, nic patrzą w ogóle, czy jego postępowanie przynosiło pożytek czy szkodę. Często nawet chwalą go za to. że

1359 a nic dbał o własną korzyść, gdy dążył do dokonania jakiegoś szlachetnego czynu. Sławią więc np. Achillesa za to. żc podjął walkę ze względu na śmierć swego przyjaciela Patroklosa, chociaż wiedział, ze sam zginie i ze nic podejmując tej walki mógłby żyć^M. Tego rodzaju śmierć była dla niego rzeczą piękniejszą, pożytkiem byłoby natomiast życic.

Z tego. co powiedzieliśmy, jasno wynika, żc zwłaszcza w tym przypadku^,v mówca musi umieć korzystać z przesłanek, któtymi w retoryce są: dowody (TCKpijpta). prawdopodobieństwa (etKÓta) i znaki (mineta)⁴⁰. Jeśli każdy sylogizin opiera się na przesłankach, to cntymcm jest sylogizmcm. utworzonym na podstawie wymienionych właśnie przesłanek. Skoro rzeczy niemożliwe nic mogły wydarzyć się w przeszłości ani nic mogą stać w przyszłości, lecz tylko rzeczy możliwe.

1    skoro to. co nierzeczywiste, nic mogło istnieć w przeszłości i nic może istnieć w przyszłości, wynika stąd. ze zarówno mówca sądowy, doradca [polityczny], jak mówca popisowy muszą mieć do swojej dyspozycji przesłanki tego. czy coś jest możliwe, czy niemożliwe, czy się zdarzyło, czy nic zdarzyło, czy się zdarzy, czy nic zdarzy. Z. kolei, skoro wszyscy mówcy, kiedy chwalą lub ganią, zachęcają lub zniechęcają do czegoś, oskarżają lub bronią, we wszystkich tych przypadkach

wszelkiej wypowiedzi jako środka międzyludzkiej komunikacji Powyższa klasyfikacja przedstawia następujący schemat:

rodzaj	gatunek	czas. gram.	cel bezpośredni	cel ostateczny
I doradczy	a) zachęta bl odradzanie	przyszły	pożytek szkoda	słuchacz
11 sadowy	a) oskarżenie bl obrona	przeszły	sprawiedliwość niesprawiedliwość	słuchacz
III popisowy	a) pochwała bl nagana	teraźniejszy	szlachetność nicgodziwość	słuchacz

* Poi. Homer. Iliada XVIII 94 126; Platon. Obrana Sokratesa 28 C; Uczta 179 E.

Sformułowanie niezupełnie jasne. Zaimek Toótnw może zarówno odnosić .się do .arzęch rodzajów wymowy", jak i do omawianych przed chwila ich celów, tj. pożytku, sprawiedliwości i szlachetności

⁴⁰ Por wyżej, 1357 a 22- 1357 b 25; przesłanki «c stanowią materiał dla trzech retorycznych środków przekonywania, tj. argumentów logicznych, etycznych i uczuciowych.

56