2010 01 12 1659

AiłUMłkł ATcfit# ,Y(Unii.^iU'auv A*n*a ttiajx»i .'Mł

ISBN mm* 14MB-4. C ty WN r»N 20M

Retoryka Księga I

7. Stopnic dobra i pożytku

Ponieważ często zgadzamy się, żc obie rzeczy są pożyteczne, ale prowadzimy spór o to. która z nich bardziej, należy z kolei wyjaśnić, co rozumiemy pizez „rzecz lepszą" i pr/cz ..rzecz bardziej pożyteczną"^M. Przyjmijmy więc. żc rzecz, która przewyższa inną. posiada tę samą wielkość, co ona. i coś nadto, i żc rzecz przewyższana to taka. która mieści się w przewyższającej ją¹". Pojęcie „większy" i „więcej” odnosimy bowiem zawsze do lego. co jest „mniejsze" lub czego jest „mniej", natomiast „wielkie" i „małe", „liczne" i „mało" do przeciętnej wielkości rzeczy. Wielkim więc nazywamy to. co przewyższa przeciętną miarę, małym — co jej nie dorównuje. Podobnie również określamy pojęcia: „dużo" i „mało". Skoro dobrem nazywamy to. co jest godne wyboru samo przez się. a nie ze względu na inną rzecz, i to, czego pragną wszystkie istoty, a przynajmniej, czego pragnęłyby, gdyby posiadały rozum i mądrość, i to. co stwarza dobro, i to. co go strzeże, i to. czego konsekwencją są rzeczy dobie, oraz to. z powodu czego są takimi < to wyznacza ich cel, a celem jest to, z powodu czego dokonuje się innych rzeczy > *’ i skoro dla każdej jednostki dobrem jest to, co w stosunku do niej spełnia powyższe warunki, to większym dobrem musi być większa ilość rzeczy dobrych niż. jedna taka rzecz lub niż mniejsza ich ilość, jeśli ta rzecz lub mniejsza ich ilość jest częścią tej większej ilości. Większa bowiem ilość przewyższa mniejszą, a ta / kolei mieści się w większej

Podobnie więc. jeśli największa rzecz jednego rodzaju przewyższa największą rzecz innego, to również pierwszy rodzaj przewyższa drugi. I odwrotnie, jeśli pierwszy rodzaj przewyższa drugi, to i największa rzecz pierwszego przewyższa największą drugiego. Jeśli np. najwyższy mężczyzna jest wyższy od najwyższej kobiety, to i mężczyźni są wyżsi od kobiet w ogóle. A jeśli w ogóle mężczyźni są wyżsi od kobiet, to i najwyższy mężczyzna jest wyższy od najwyższej kobiety. Wyższość rodzajów jest bowiem wprost proporcjonalna do wyższości najwyższych ich przedstawicieli. Wtedy również jedna rzecz jest większa od drugiej, gdy druga wynika z pierwszej, a pierwsza nic wynika z drugiej, ponieważ występowanie rzeczy drugiej zawiera się w pierwszej*¹. Jedna rzecz może wynikać z innej

^w W rozdziale 3 (1359a 11-26) Arystoteles omówił tzw Kotwi, czyli elementy wspólne dla wszelkiego rodzaju wymowy, których me należy utożsamiać jednak ze „wspólnymi toposami" (jak wyjaśnia Grimuldi. Comtncnwy. » l-Wi. Wśród nich wymienił również elementy: „wiele i mało". ..więcej i mnie)". Elementy ic podporządkowuje tu celowi wymowy doradczej, a więc głównie pożytkowi i dobru. Otx» elementy dotyczą aspektu ..ilościowego” i „jakościowego”. Na tej podstawie Arystoteles formułuje szereg szczegółowych kategorii aigumen to wonią, które umożliwiają mówcy wykazanie większej pożyteczności jego propozycji niż pi opozycji przeciwnika.

^w Określenie lo moZe być rozumiane w sensie logicznym (znaczy wówczas: „szerszy lub węższy zakres znaczeniowy”), w sensie moralnym i fizycznym.

W formie przekazanej przez rękopisy logika lego długiego zdania jest nieco zawikłana i stąd wydawcy, u wśród nich również Kassel, proponują usuniecie pewnej jego części, zaznaczonej w przekładzie nawiasem ostrym W przekładzie staraliśmy się jc zrozumieć w formie przekazanej pr/cz rękopisy.

^U1 Jest ro szersze wyjaśnienie zasady sformułowanej juz nieco wcześniej 11362 a 29 - 311 Wynika stąd. ze większym z dwu dóbr jest to. w którego zakres wchodzi to inne (por Top. I77a 5 nn .).