229

Imperium osmańskie 229

Znaczenie tych prowincji wynikało z czego innego. Dochody z Egiptu i z Syrii stanowiły znaczną część budżetu osmańskiego, a ponadto były to miejsca, skąd wyruszały doroczne pielgrzymki do Mekki. Panowanie nad świętymi miejscami uprawomocniało władzę Osmanów i dawało im pozycję w świecie islamu, jakiej nie miało żadne inne państwo muzułmańskie.

Dla władz sułtańskich było zatem rzeczą ważną, by utrzymać kontrolę nad prowincjami arabskimi. Sprawowano ją na wiele sposobów. W prowincjach znacznie oddalonych od Stambułu, zbyt dalekich, by można było do nich wysłać regularną armię imperialną, kontrola musiała być sprawowana inaczej niż w prowincjach położonych bliżej lub leżących na głównych szlakach imperium. Z biegiem czasu po pierwszych podbojach zrodziły się różne systemy rządów, które charakteryzowały się różnym stopniem zależności między władzą centralną a lokalną.

Syryjskie prowincje, takie jak Aleppo, Damaszek i Tiypolis, musiały być nadzorowane bezpośrednio z powodu dochodów podatkowych jakich dostarczały, oraz że względu na pozycję Aleppa w międzynarodowym systemie handlowym i Damaszku jako punktu organizowania pielgrzymek. Jerozolima i Hebron stały się ważne jako święte miasta (Jerozolima była miejscem, z którego, jak wierzono, Prorok wstąpił do nieba podczas podróży nocnej, a Hebron miejscem pogrzebania patriarchy Abrahama.) Rządowi w Stambule udało się utrzymać bezpośrednią kontrolę nad drogami prowadzącymi lądem przez Anatolię i morzem, ale ograniczała się ona do wielkich miast i do otaczających je równin, na których uprawiano zboża, a także do portów na wybrzeżu. W górach i na pustyni sprawowanie kontroli utrudniał teren, było ono też mniej istotne, ponieważ ziemia dawała tam niższe plony. Rządowi osmańskiemu wystarczało uznać lokalne rody panujące, pod warunkiem, że pobierały i przekazywały dochody oraz nie zagrażały szlakom, po których odbywał się transport handlowy i wojskowy. Podobnie wodzowie pasterskich plemion na Pustyni Syryjskiej oraz plemion koczujących na drodze pielgrzymów do Mekki zostali formalnie uznani przez władze. Dzięki polityce manipulowania, nastawiania przeciwko sobie poszczególnych rodów lub ich członków, udawało się przeważnie zachować równowagę między interesami imperialnymi a lokalnymi. Czasami jednak ta równowaga była zagrożona. W początkach XVII wieku zbuntowany namiestnik Aleppa i potężny nad miarę władca z libańskich gór Szufu, Fachr ad-Din al--Mani (zm.1635), którego popierali władcy włoscy, zdołał na jakiś czas stawić czoło władzom osmańskim. Fachr ad-Din został w końcu pojmany i skazany na śmierć. Po tych wydarzeniach Osmanowie ustanowili czwartą prowincję ze stolicą w Sajdzie, co pozwalało im nadzorować libańskich panów.

Irak był w głównej mierze fortecą chroniącą przed inwazją z Iranu. Bogactwo kraju w sposób istony zmalało od czasów upadku systemu nawadniającego i znaczne obszary znalazły się pod konrolą plemion pasterskich oraz