page0083

73

wbrew używanemu znaczeniu tych słów, że pozwalam sobie na ustanowienie nowego znaczenia. W jednym razie więc rzeczywistość postrzegamy, w drugim zaś wyobrażamy ją sobie. Postrze-galność lub pojmowalność, oto dwie formy, które rzeczywistość, istotność, przybrać może. Ale rzeczywistość nie jest synomimem prawdziwości; chociaż nie czyni się tego, można jednak bardzo dobrze poprowadzić różnicę między temi dwoma terminami. Rzeczywistość czyli istotność to to, co się postrzega lub pojmuje; prawdziwość to to, co się zgadza z całokształtem naszych wiadomości.

Rzeczywistość jest czynnością zmysłów lub kształtowania idei, prawdziwość jest czynnością rozumowania, rozsądku.

Ażeby poznanie było zupełnie, potrzebny jest współudział wszystkich tych czynności. Istotnie, co daje koncepcya sama? Pozwala widzieć, czy rzecz jaka da się przedstawić. Nawiasem mówiąc nie jest to mała cecha; dużo rzeczy, które nazwać możemy, nie możemy sobie przedstawić; zdaje się nam, że przedstawiamy je sobie, ale ich sobie nie przedstawiamy. Co sobie przedstawić można, istnieje, jako wyobrażenie, ale czy jest praw-dziwem? Kilku filozofów wyobrażało to sobie, ale mylą się; to co pojmować zdołamy, jest tylko możliwe.

Weźmy teraz rzeczy postrzegalne. Czy to co postrzegamy jest prawdziwem? Tak, w większości wypadków istotnie; ale postrzeżenie odosobnione

http://rcin.org.pl