Fitopatologia leśna (85)

pod szkółki należy wybierać głębokie, świeże, lekkie gleby piaszczyste o pH tuż ponad 5 (dla drzew iglastych) i nieco wyższym dla większości dr ściastych i niektórych nagozalążkowych (np. Juniperus virginiana). Gleby) liczne oznaczają dla wielu gatunków iglastych zagrożenie przez zgorzel si (przez zwiększenie predyspozycji), chlorozę i gnicie korzeni starszych sie Istotna jest także osłona szkółek przed wiatrami i ich lokalizacja na polne stoku, po północnej stronie ściany drzewostanu itp., zwłaszcza na oh mniej zasobnych w wilgoć. Dla ochrony grzęd siewnych przed zbytnią utratą) dy. należy je przykrywać włókniną, i przeciwnie - odsłaniać przy zbytnimi goceniu gleby. Siewów należy dokonywać w już ogrzaną glebę, przy tym niej głęboko, nie za gęsto i nie za późno, kiedy m.in. deficyt wody w glebie możet datnić siewki na infekcję. W razie potrzeby należy grzędy podlewać. Przy i żeniu gleby w szkółce należy unikać dużych dawek azotu, przynajmniej siewem i do około 6 tygodni po wzejściu, gdyż zwiększa to predyspozycję < bową siewek. Wreszcie materiał siewny powinien być rodzimy, przy czym; nie z danymi Zaleskiego i Sierakowskiego (1939) oraz Jakowlewa (1969), padku sosny zwyczajnej najwartościowszymi, m.in. z punktu widzenia odpor ści na zgorzel siewek, mają być nasiona ciemno zabarwione i duże. Stanowisgu| to zostało potwierdzone przez Grzywacza (1977, 1979). Autor ten stwierdź

I

Rys. 44. Siewki sosny zwyczajnej wyrosłe z gleby zasiedlonej tylko przez grzyb Fusarium i o.sysporum (z 15 wysianych nasion wzeszło tylko 5 siewek; kolba 3). Z gleby zasiedlonej przez F. owspomm i grzyb Mycdium radicis airovirens otrzymano siewki ze wszystkich wysianych nasion kolba 4 (z doświadczeń Mańki i Gierczak 1972; fot. K. Schubert)

.in., że nasiona ciemno zabarwione (prawie czarne) wykazują wysoką zawartość w okrywach nasiennych związków toksycznych dla grzybów zgorzelowych (kwasu kawowego i chlorogenowego, kwasu erukowego i in.).

Z punktu widzenia profilaktyki infekcyjnej dobrze jest szkółki lokalizować w kompleksach lasów złożonych z innych gatunków drzew niż te, które mają być prowadzone w danych szkółkach. Z kolei należy unikać corocznego dokonywania siewów na tych samych grzędach czy kwaterach, aby uniknąć zbytniego nagromadzenia się materiału zakaźnego w glebie. Lepiej na powierzchniach spod zeszłorocznych siewów lokować przesadki, które nie są wrażliwe na grzyby zgorzelowe, a w razie konieczności zdezynfekować glebę. Można by tu zalecać takie preparaty jak Sadoplon 75 (4 kg/a). Należy opylić nim glebę i następnie wygrabiać na głębokość 5-10 cm. Bardzo skutecznym środkiem do dezynfekcji była też niegdyś formalina, ale nie jest już dopuszczona do stosowania. Obecnie obowiązkowe jest chemiczne zaprawianie nasion drzew leśnych przeciwko patogenom zgorzelowym. Można tu zalecić wypróbowane w rolnictwie zaprawy tiura-mowe: Zaprawę nasienną T zawiesinową lub bardziej nowoczesne zaprawy odzialaniu układowym, zwłaszcza stanowiące mieszaniny fungicydów (ze względu na szerokie spektrum grzybów powodujących zgorzel, wymagające szerszego zakresu działania środków grzybobójczych), jak Funaben T.

Coraz większe nadzieje budzi też rozwój biologicznej ochrony przed zgorzelą siewek. Na jedną z takich możliwości wskazała praca Mańki i Gierczak (1972). Polega ona na zabezpieczeniu powierzchniowych tkanek korzeniowych siewek (w tym wypadku sosny) grzybem Mycelium radicis atrovirens. Laboratoryjne próby zakończyły się powodzeniem (rys. 44). Próbuje się tę możliwość przystosować do potrzeb praktycznych, m.in. przez wprowadzanie odpowiednich szczepów grzyba Mycelium radicis atrovirens do gleby szkółek razem z nasionami drzew w postaci opiłków drzewnych (trocin) zasiedlonych przez ten grzyb lub przez niego i odpowiednie grzyby towarzyszące. Ponadto zaczyna się stosować przeciwko tej chorobie preparaty biologiczne oparte na grzybach rodzaju Tricho-derma.

4. Pleśnienie dębu

Patogen: Rusellinia quercinu Hartig

Występuje w szkółkach i młodych uprawach na korzeniach 1-20-letnich dębów, ale także buków, klonów, jodeł, świerków i innych gatunków drzew. Choroba jest bardziej rozpowszechniona w zachodniej części Europy niż w Polsce i dalej na wschód.

Symptomatologia. Liście porażonych osobników bledną i zasychają, zaczynając od szczytu pędu. Na powierzchni korzeni widać rozsiane z rzadka (szczególnie w miejscach, z których wyrastają delikatne korzenie boczne) czarne kuleczki wielkości główki od szpilki (skleroty). Nadto do powierzchni korzeni przylegają lub od niej odchodzą do gleby początkowo białe, później brunatnawe, rozgałęziające się, nitkowate sploty grzybni, zwane rizoktoniami (rys. 45). W miejscu występowania sklerot i przylegania rizoktonii powierzchnia korzenia jest przebarwiona na brunatno. W trakcie choroby korzenie od końców murszeją, wskutek czego giną całe rośliny. Na szyjce korzeniowej zamarłych roślin ukazują się sku-