Herbart2

Pod wpływem Pestalozziego i Ilerbarta ukształtował się zatem w Europie XIX wieku obraz szkoły, nazywanej do dziś szkołą tradycyjną. Szkołę tę, funkcjonującą przez całe stulecie bez większych wstrząsów, cechuje schematyzm, wspólny tym wszystkim poczynaniom dydaktycznym, którym Sergiusz Hessen nadał miano pedagogizmu, a które poszukiwały jednej, absolutnie doskonałej metody nauczania. Początek tym poszukiwaniom dał jeszcze Komeński, lecz znacznie dalej poszedł w tym kierunku Pestalozzi, biorąc trzy kategorie, tj. liczbę, kształt i nazwę, za podstawę poznania wszelkich rzeczy i budując na nich cały system dydaktyczny. Kontynuował jego dzieło Josef Schmid i cała plejada pestalocystów, ścierających się przez cały wiek XIX z herbartystami.

Jan Władysłav£,Dąwid (1859-1914)

r o L&J--.

Ten sam kierunek poszukiwań dydaktycznych, co Pestalozzi i Herbart, reprezentowało w wieku XIX wielu pedagogów, m.in. wybitny polski pedagog i psycholog J.W. Dawid. Kontynuując dziedzictwo obu wymienionych wielkich szkół,/był z^lennikignT^ys^ernu.Jda^Qwo;lgjęcyyjiego i uznawał zarówno walory stopni formalnych herbartystów. jak i ustalonvcTi~~przezrsiehie_.-~rue bez wpływu-szkoły Pestalozziegóf-r-zecłllEatŁgp ri i p o z n ąw-czyc h : części, cech i typów rzeczy. Cechowała go jednak większa niż u innych elastyczność i swoboda w stosowaniu jednych i drugich kryteriów, a zarazem wyraźna samodzielność poznawcza, co zawdzięczał gruntownej znajomości psychologii dziecka, bardzo dynamicznie rozwijającej się na przełomie XIX i XX wieku.

Najważniejszym jednak czynnikiem modyfikującym dorobek dydaktyczny Dawida zawarty przede wszystkim w hauce o rzeczach^wydanej w 1882 roku, były jego przekonania f i 1 o zof i c z n e. One to stały się podstawa interpretacji procesu poznawania „przedmiotów zewnętrznych”. Za osnowę tego procesu, a więc i za psychologiczny fundament nauczania, przyjął tzw. podstawowy proces psychiczny, na który składają się trzy momenty:

1)    przyjmowanie zewnętrznych podniet jako wrażeń i spostrzeżeń, tj. poznanie bezpoŚŁesioiŁ

2)    „przerabianie wewnętrzne” tych podniet, tj. poznanie pośrednie - na drodze wyobrażania,.pjyrao.wania, uogólniania i wnioskowania-,.-

3)    reakcja ruchowa na te podniety,'t],.działania - za pośrednictwem ruchów mirnowolnych, mimiki, mowy, pisma, czynów¹T

Jak z tego wynika, Dawid, pierwszy w polskiej dydaktyce i jeden z pierwszych w dydaktyce światowej, domagał się oparcia nauczania na poznaniu znxysk>wyja^j^ysłowyrn i na działahiości praktycznejj/fco dopiero mogło zagwarantować nauczaniu właściwą skuteczność. A oto jak Dawid przedstawiał analogię między procesem poznania a procesem nauczania:

42

1

J.W. Dawid Nauka o rzeczach. Wrocław 1960. Ossolineum, s. 386.