klsti378

407

ftOZbZtAli l«. obZtEŻ

422.    Dodajmy, że białych zawojów, bardzo podobnych do mało-i białoruskich namiotek, używają również ludy zachodnio-środkowej Azji (np. kobiety Kirgizów); inaczej wiązane białe zawoje spotykamy także w południowo-zachodniej Azji (u Sarcianek, Persjanek i t. d.). Jak w środkowej Azji tak i u Słowian oraz u Litwinów kobiety nosiły niekiedy na białym zawoju wielkie futrzane czapki (ob. § 427).

W niektórych zakątkach Słowiańszczyzny używali zawoju lub chustki także mężczyźni. Tak w pewnych okolicach Polesia środkowego oraz zachodniego włościanie chodzili dawniej w chustkach na głowie, podobnie jak to czynią dziś jeszcze syberyjscy Ostjacy, lub Wogułowie, albo mieszkańcy niektórych krajów południowo-zachodniej Europy etc. W powiecie łuninieckim mieli się przytem jakoby posługiwać wiązaniem potylicowem (§ 420). — Na drugim końcu Słowiańszczyzny, mianowicie w niektórych wsiach czarnogórskich, mężczyźni w czasie niepogody pokrywają głowę i szyję długim białym zawojem; strój to jednak niewątpliwie zapożyczony od Albań-czyków. Podobne, ale czarne, zawoje noszono dawniej w Macedonji i w Bułgarji; dziś jeszcze znają je pod Adrjanopolem.

423.    Oprócz rozmaitych zawojów, przeważnie zastąpionych już przez chustki, spotykamy u kobiet słowiańskich czepce. Bywają one, podobnie jak zawoje, noszone bądź wprost na włosach, bądź też na różnego rodzaju, omówionych już wyżej, podkładkach (§§ 415 i d.). Niekiedy na czepiec, podtrzymywany przez podkładkę, kładzie się zawój, albo jedną, dwie a nawet i trzy chustki. — Zewnętrzny kształt czepca jest bardzo zmienny i poczęści zależy od obecności lub braku podkładki oraz od jej kształtu. Nazwa czepca także się odmienia. Na-ogół biorąc, czepce są to niewielkie miękkie torebkowate, albo płaskie okrągławe nakrycia, ściągane ztyłu tasiemką. Bywają noszone i bez dodatkowych obsłon. Komplikują się przytem, a niekiedy bywają usztywniane i bogato ozdabiane. Takie widzimy w zachodniej Jugosławji, w Czechosłowacji, w Polsce i na Rusi; choć — nie na całej przestrzeni wszystkich wspomnianych krajów. Mniej ozdobne czepce (czepcami albo kapturami zwane) noszą i na Białorusi. W Karpatach (nie wszędzie!), na południu i południowym wschodzie rdzennej Polski (fig. 368, 3), na północno-zachodniej Małorusi i dalej na wschód, w Kijowskiem, noszono w wielu okolicach czepce siatkowe zwane czepcami albo kosy 11 kara i. Z reguły były one pokryte zawojem lub chustką.

424.    Nazwa czepiec rozpowszechniona jest wszędzie na zachodniej Słowiańszczyźnie, obejmuje też z jednej strony zachodnią część Serbochorwaeji a z drugiej Mało- i Białoruś, natomiast nieznana jest w Bułgarji, zaś na Wielkorusi była używana tylko przez wyższe warstwy i jest poświadczona dopiero od XVI wieku. Mater-jalny, niezbyt wysoki czepiec znaleziono w grobie w okolicy Wasyl-