mas056 bmp

praskiego oprzeą się musiał na dobrej znajomości wydarzenia o charakterze dla jego biskupstwa pierwszorzędnym ^m, có widać choćby z podanej przezeń dziennej daty „translacji” św. Wojciecha, przyjmowanej wbrew konsekwencji przez największych nawet sceptyków rocznej daty Kośmy. Nieobojętna jest także i budowa kroniki czeskiej, której księga pierwsza kończy się na roku 1038, drugą zaś otwierają właśnie wydarzenia polskie z 1039 r., co wyklucza ewentualność pomyłki. Relację Kośmy popierają późniejsze roczniki czeskie, które Vaclav Novotny wbrew Balzerowi wywodzi nie z Kośmy, lecz z wcześniejszych praskich zapisek rocznikarskich ^{1 2 3}. Drugorzędne argumenty zwolenników daty 1038 r., bazujące na ówczesnym pobycie cesarza Konrada II we Włoszech, straciły stoą moc z chwilą, kiedy udowodniono, że Brzetysław wyprawiając się do Polski nie myślał zrywać swych związków z cesarstwem, zresztą data pierwszej kontrakcji niemieckiej (jesień 1039 r.) godzi się "doskonale właśnie z chronologią Kośmy, a nie roczników polskich Część nowszych polskich opracowań uznała już datowanie Kośmy, według którego zakończenie najazdu przypadło na sierpień 1039 r. ⁴ — dla naszych celów przyjęcie tej daty wystarczy, zaś spór co do chronologii początku wyprawy, a przez to czasu jej trwania, na ustalenie terminu powrotu Kazimierza nie ma już wpływu.

4) Dwunastowieczne, lecz opierające się na źródłach wcześniejszych Annales Magdeburgenses stwierdzają długie wygnanie Kazimierza w Saksonii ⁵. Znajduje to poparcie w tekście Galla, który wprawdzie zaznacza, że nie wie, jak długo przebywał Mieszkowic w Niemczech, zaraz potem jednak podaje wiadomość o jego udziale w jakichś działaniach wojennych, powtórzoną raz jeszcze nieco dalej *⁸⁶. Najbliższą od chwili przybycia Kazimierza do Niemiec wojną prowadzoną przez cesarstwo, jeśli nie liczyć bezkrwawej wyprawy nad granicę czeską w jesieni 1039 r., była dopiero nieudana wyprawa na Czechy w sierpniu 1040 r. ⁶. Pobyt Kazimierza w Niemczech przeciągnąłby się więc poza tę datę, co pozostawałoby w zgodzie z ogólnikowym, przekazem Rocznika magdeburskiego.

5) Wreszcie argument ex silentio — ponętnej wiadomości o wprowadzeniu siłami cesarskimi na tron polski zależnego księcia brak w źródle niemieckim tak żywo interesującym się sprawami polskimi tego czasu, jakim były Annales Hil-desheimenses, których redakcja z sześćdziesiątych lat XI w. kończy się na wiadomościach z początku 1040 r.

W tych warunkach roku 1038 jako daty powrotu Kazimierza do Polski nie można uważać za możliwy. Przed Balzerem uznawano za taką datę rok 1039, rzekomo poświadczony przez Annalistę Saxo. Nie miało to żadnego uzasadnienia, nie tylko ze względu na przybliżone jedynie określenie chronologiczne Annalisty, co zauważył Balzer, lecz przede wszystkim dlatego, że data 1039 r. wyraźnie odnosi się tam nie do powrotu Kazimierza, ale do najazdu Brze-tysława, wziętego ściśle z Kośmy, dla którego to faktu wzmianka o powrocie, małżeństwie, potomstwie i rzekomym zgonie Kazimierza służyła Annaliście tylko jako wprowadzenie do właściwego tematu^a88. W tym właśnie leży przyczyna ogólnikowego określenia chronologii powrotu polskiego księcia, o której w rzeczywistości saski rocznikarz z XII w. nic konkretnego nie wiedział.

W istociejajk-1039 — i to jego koniec — może być uważany co najwyżej za najwcześniejszy możliwy termin po-

8 — Państwo Mi* 113

1

   V. Novotn;y, Ceskć dejiny, t. I, cz. II, Praha 1913, s. 1156.

2

   Tamże, s. 1157.

3

284    Zob. przyp. 272, część końcowa, z wahaniem przyjmuje również

4

datę 1039 r. M. Sczaniecki, Historia Polski, t. I, cz. I, s. 206.

5

   MGH SS XVI, s. 170-. „Kaźmier cum matre sua a Polanis de pio-vincia expulsus, diu in Saxonia exulavit”. Przekaz znajduje się w kontekście ze wzmianką o śmierci Mieszka II, wziętą z Annales Hildes-heimenses, do której odnosi się data 1034 r. Daty wypędzenia Kazimierza niemiecki rocznikarz nie znał, w dalszym bowiem ciągu pod tym samym rokiem mówi o najeździe czeskim.

6

m Gall I, 18: „Kazimirus vero„. apud matrem et imperatorem, quan» to tempore neseło, fuerlt conversatus, sed in actu ml li tarł miles audacisslmus extitit comprobatus”; I, 19: ,,Kazimirus lgitur apud Theu-tunicos aliąuantulum conversatus, magnamque famam ibl m i 1 i t a. ris glorie consecutus”.

W Zwrócił na to uwagę Już A. Naruszewicz, o.c., t. I, s. 27S i przyp. ostatnio zaś T. Grudziński, Ze studiów, cz. 11, s. 56—57.

2*8 MGH SS VI, s. 683: „His temporibus Kazimer... reversus m pat.

. riam, a Polanis llbenter suscipitur, dujcltąue uxorem regis Ruscie Ifliam, procreavitque duos fillos Vladislaum et Bolizlaum. Quo mortuo,

. et fibis ełus in infantia positis, dux Boemle Bracilaus...” (tu następuje Opis wyprawy Brzetysława wg Kośmy). Przekaz jest umieszczony poi rokiem 1039, po wiadomościach niemieckich z tego roku.