~LWF0111

dynawskicli — od dawna stykali się z chrześcijaństwem, a na samej wyspie działał już przed 1000 r. biskup misyjny Thorraldr z ramienia arcybiskupstwa hambursko-bremeńskiego ^1S.

*

Dokonana wyżej pobieżna analiza przebiegu akceptacji chrześcijaństwa jako religii państwowej zwraca uwagę na zjawisko występujące poza Skandynawią w wielu innych krajach, że promotorem jego byli zazwyczaj królowie i te siły, które oni reprezentowali. Przyjrzyjmy się bliżej temu zjawisku.

Okres uznania chrześcijaństwa za religię państwową zbiegał się w czasie ze stabilizacją wczesnofeudalnych monarchii w Skandynawii. Podstawowym czynnikiem, który warunkował taką stabilizację, było zakończenie, a w każdym razie poważne ograniczenie zewnętrznej ekspansji wikingów, wywołane zresztą szeregiem czynników' natury ogólnoeuropejskiej. Ograniczenie to prowadziło bowiem do przywracania równowagi pomiędzy rozwojem zewnętrznych i wewnętrznych funkcji państwa. W praktyce życia politycznego oznaczało to stopniowy wzrost tych ostatnich, a więc konsolidację i rozwój władzy królewskiej, opierającej się już nie tylko na przelotnym układzie sił pomiędzy sprzyjającymi mu i przeciwstawiającymi się możnymi, lecz uwarunkowanych podstawowymi klasowymi interesami górnych warstw społecznych. Oczywiście proces stabilizacji monarchii wczesnofeudalnych w Skandynaw] i przebiegał bardzo opornie: przeciwko królom, dążącym do zjednoczenia kraju, występowały nie masy ludowe, które dopiero w przyszłości miały odczuć ujemne dla siebie skutki mocnego państwa, lecz grupy możnych,

¹⁸ Adami, Gęsia, IV, cap. 2.

na tyle jeszcze silnych, by móc prowadzić samodzielną akcję polityczną lub urządzać wyprawy morskie na cudze i własne wybrzeża.

Jest tu sprawą charakterystyczną, że już nawet Harald Piękno włosy, a więc pierwszy władca Norwegii, który rozpoczął dopiero proces jednoczenia kraju, trwający po jego śmierci jeszcze prawie przez cały wiek, stanął przed koniecznością, o ile nie całkowitej likwidacji wypraw wikingów, to w każdym razie ich ograniczenia, a może głównie podporządkowania ich własnym plaiiom politycznym. Tym też należy tłumaczyć zawarcie przez niego wspomnianego już przymierza z Athelstanem w trzydziestych latach X w. przeciwko „wspólnym wrogom“. Wielu z jego następców rozpoczynało sw^rą polityczną karierę od wdarcia się do kraju i opanowania jego części przy pomocy zbrojnego oddziału wikingów po czym następowała zwykle krwawa rozprawa z poprzednikiem na tronie. Tak postąpił też Olaf Haraldsson. Po umocnieniu się jednak na jakimś większym terytorium królowie zmierzali z reguły do ograniczenia politycznej samodzielności możnych zapewnie w obawie o swój własny los. Przez długie dziesięciolecia centrum opozycji przeciwko królom norweskim skupione było w Trondheimie, którego jarlowie sami dążyli do objęcia władzy w⁷- państwie.

Z punktu widzenia potrzeb monarchii bardzo ciekawie rysuje się konflikt, który wybuchł w Danii pomiędzy Haraldem Sinozębymi jego synem Svenem Widłobrodym: należy przypuścić, że przeciwko staremu królowi zbuntowali się jego drużynnicy, niezadowoleni z polityki króla, polegającej na wewnętrznym umacnianiu państwa i na szukaniu może mniej intratnych, ale rokujących lepsze nadzieje na przyszłość korzyści z narzucenia politycznej zwierzchności Norwegii. Rzecznikiem interesów drużynników królew-

225

l-> — St. Piekarczyk