mas076 bmp

ka II. Twór organizacyjny rządzony przez Miecława jest więc par excellence państwem, przez to zaś formacją polityczną jakościowo różną od plemion bałtyckich. Również rzekomo pogański charakter tego księstwa w świetle faktów utrzymać się nie da.

Całkowitą rację ma Łowmiański, gdy w ówczesnym kryzysie państwa piastowskiego widzi okazję do nasilenia łu-pieskiej ekspansji Bałtów na ziemie polskie. Wyprawy po zdobycz wojenną stanowiły^Kiwamą^ozycjęTw^góśpódąrcę tych" ludów, wywołaną potrzebami powstającej klasy feudalnej w ubogim kraju. Jednakże czysto ekonomiczny charakter ekspansji na tym szczeblu rozwoju każe przyjąć jako naczelną jej zasadę zdobycie możliwie największego łupu ruchomego możliwie najmniejszym wysiłkiem, tj. urządzanie wypraw przede wszystkim na kraje bogate a bliskie i stosunkowo łatwe do spustoszenia. Stąd najazdy Bałtów na osłabioną Polskę powinny były zagrozić raczej Mazowszu niż bardziej odległemu i obranemu z bogactw państwu Kazimierza. Tymczasem właśnie z Mazowszem plemiona te utrzymują wojskową współpracę. Stan ten na-suwa myśl, że ich łupieską. .ekspansja była w tym momencie nie tyle samorzutna, iie kierowana. Bałtowie do XIII w. nie posiadali jeszcze własnego ośrodka dyspozycyjnego^m, natomiast państwo Miecława stanowiło taki ośrodek o wyraźnie skrystalizowanej ekspansji terytorialnej w stronę pozostałych ziem polskich. W sojuszu mazowiecko-bałtyckim widziałbym więc symbiozę,_ w której feudaHzująće się plemiona prowadzą swoją ekspansję gospodarczą (łupieską) w~ ramach terytorialnej ekspansji wczes-nofeudalnego państwa. Płynące z tej symbiozy Korzyści odnoszą obydwie strony zgodnie ze swymi specyficznymi potrzebami.

Charakter, jaki nakreślamy sojuszowi mazowiecko-bał-tyckiemu, nie jest w żadnym razie odosobniony. Jeszcze

sra Zob. H. Łowmiański, Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego, t. II, Wilno 1932, s. 157—158. Nawet poszczególne plemiona nie posiadały tego rodzaju ośrodków, o czym w odniesieniu- do Jaćwieży pisze A. Kamiński, Jaćwież, s. 94—95. Taki właśnie stan rozbicia plemiennego przedstawiają dla Prus źródła od X do XII w. Natomiast na Pomorzu istniał w połowie XI w. ośrodek polityczny, skoro tamtejszy książę reprezentuje swoje państwo wobec króla niemieckiego na równi z Brzetysławem i Kazimierzem.

znacznie później, gdy siła uderzeniowa Bałtów wzrosła, a militarne możliwości państw sąsiednich poważnie osłabły, plemiona pruskie i litewskie zdobywały łupy w służbie jednych książąt polskich czy też ruskich przeciwko drugim ^37S. Częstym zjawiskiem było wynajmowanie pomocy takich plemion za pieniądze ⁸⁷⁴. Czynili to zresztą nie tylko książęta, lecz i wielmoże słowiańscy w swoich feudalnych rozgrywkach ⁸⁷⁶. Nawet potężniejsi od Bałtów Pieczyngowie i Połowcy nie stronili od korzyści w ramach walk między państwami lub między księstwami dzielnicowymi ³⁷⁸. Przyznanie państwu Miecława kierowniczej roli politycznej w stosunku do plemion bałtyckich, uczestniczących w wojnie, wydaje się zatem jak najbardziej uzasadnione. Również umiejętna organizacja obrony, która przez wiele lat potrą-, fiła skutecznie opierać się działaniom ruskim, wskazuje na istnienie centralnego ośrodka tego sojuszu, tym zaś mógł •być tylko dwór płocki. Fakty nie dają podstawy do powątpiewania w kwalifikacje wojskowe Miecława, z pewnością jednego z najwybitniejszych wychowanków „szkoły Chrobrego”.

jZ wniosków Henryka Łowmiańskiego nie mogę również przyjąć inicjatywy Bałtów w waikach z Rusią z lat ~o87Jeśli upadek Polski wywołał dla Bałtów pomyślną koniunkturę i przyczynił się do pewnego ożywienia ich ekspansji łupieskiej, to w żadnym przypadku nie można tego wiązać z działalnością najezdniczą na Ruś. Właśnie wówczas przeżywa państwo kijowskie moment szczególnego rozkwitu swej potęgi i jeśli latopisy, mówiące zresztą o wyprawach ruskich, w tym jedynie okresie XI w. notują ożywienie walk Rusi z Bałtami, to chyba jest to najlepszym dowodem, że nie plemiona bałtyckie moment ten wybierały.

Oceniając wynik walki, podkreśla Łowmiański, że „wspólna akcja Jarosława z Kazimierzem wykazała przewagę blo-

373    Wykorzystywali Prusów przeciw innym książętom polskim Wło-dzisław n i Włodzislaw III Laskonogl. Na Rusi czynili to samo z Litwinami książęta połoccy i mińscy.

374    a. Kamiński, Jaćwleż, s. 129.

375    Np. znana sprawa kasztelana wiskiego Bolesty, który w 1172 r. sprowadził Prusów przeciw biskupowi płockiemu Wernerowi.

37* Pieczyngowie występują w szeregach Bolesława Chrobrego oraz Świętopełka 1. O udziale Połowców w wewnętrznych wojnach ruskich wspominają latopisy wielokrotnie.

153