mas082 bmp

Przyj muj^ę, że M i e c 1 a w _o d z i e d z i c z y ł zwierzchnictwo nad Jaćwieżą po monar-chii Chrobrego i Mieszka II; stąd najazd ruski z 1038 r. był rozpoczęciem walki z jego państwem o dawny teren sporny mię-3~źy Rusią a Polską. Utrzymanie się za jego czasów związków polsko-jaćwieskich i pozyskane przezeń od początku wojny poparcie Litwy świadczą, że potrafił on wytworzyć sobie wśród możnych Bałtów silne, popierające go stronnictwo, będące zresztą kontynuacją prawdopodobnie istniejącego tu „polonofilskiego” stronnictwa jeszcze z czasów Bolesława Chrobrego.

Jak wytłumaczyć istnienie wśród Jaćwingów tendencji przyćK^teychJPolsęę? Kluczem do wyjaśnienia sprawy może^-by? różne podejście dworu polskiego do poszczególnych 'plemion pruskich Ina tle antagonizmów między nimi. Bolesław Chrobry^walcząc'ż pTemionami południowo-zachodnimi, wobec Jaćwieży (i Sambii) stosuje metody dyplomatyczne. Długotrwały spór jaćwiesko-galindzki odbił się echem w podaniu o wytępieniu Galindów, zanotowanym przez Piotra z Dusburga, Według niego po klęsce, jaką ponieśli Galindowie od jakichś „chrześcijan”, Jaćwingowie mieli napaść na ich osady i pobrać w niewolę kobiety i dzieci ¹¹⁷. Niezależnie od zawartych w tym opowiadaniu elementów baśniowych, fakt antagonizmu obu tych plemion nie powinien chyba wzbudzać wątpliwości. W zamian za uznanie zwierzchnictwa polskiego mogli Jaćwingowie otrzymać wyjątkowe warunki wśród wszystkich plemion pruskich, a ich przewaga nad nimi mogła być im zagwarantowana siłą państwa Piastów. „Nobiles” jaćwiescy mogli nadto liczyć na wzrost swej władzy wewnątrz włości własnego plemienia w miarę rozwoju procesów feudalizacyjnych w zetknięciu z wczesnofeudalnym państwem. Także na Rusi w szeregi nawet wielkich feudałów weszły przecież jednostki spośród Estów i Bałtów. Warto przypomnieć, że jeszcze w czasie najazdu krzyżackiego, niepomiernie uciążliwszego niż ekspansja polska czy ruska, pruscy „nobiles” wykazywali o wiele mniejszy opór niż masy ludności plemiennej ^4IS. Wreszcie mogli Jaćwingowie otrzymać od księcia

«IT SRFr r, S. 53.

418 H. Łowmiański, Studia, t. I, Wilno 1931, s. 293—254, 265.

polskiego zapewnienie ochrpny przefŁAlcspansfo giiaij. g którą poprzednio walczyli. Wszystkie te okoliczności pozwalają na domysł, że wśród możnych jaćwieskich zapewne zarysowało się rozdwojenie i grupa przychylna Polsce mogła osiągnąć przewagę.

Nie mniej ważnym motywem, wiążącym Jaćwingów^; z Polską Chrobrego, Mieszka II i Więcława były prawdopodobnie korzyści gospodarcze, płynące z udziału bałtyckich wojowników w polskich ekspedycjach wojennych, do roku 1031 najczęściej żwycięskieh. Śląd tego udziału można znaleźć w wyprawie Mieszka II na Saksonię, podjętej w roku 1028 lub 1030. Wyprawa ta zakończyła się pełnym sukcesem, przy czym uprowadzono liczną rzeszę brańców i zdobyto wielkie łupy. Użyte w niej siły Mieszka były wielkie, przy czym znajdowali się w nich również „diaboli satelli-tes”, tj. poganie⁴¹⁹. W naszej literaturze identyfikuje się zwykle owych „pogan" z Lucicami, jakoby nakłonionymi przez Mieszka do wojny z Niemcami ⁴²°. Taka identyfikacja budzi jednak zastrzeżenia z następujących względów:

1) Źródła niemieckie, opisujące wyprawę, nie podają tu zupełnie nazwy Luciców, której poza tym używają w każdym zanotowanym wypadku zetknięcia się z nimi. Lucice byli Sasom o wiele lepiej znani od Polaków i o wiele ściślej z nimi związani różnymi, wrogimi lub przyjaznymi, stosunkami politycznymi. Tajemniczość przekazów nasuwa więc wiele do myślenia; wydaje się, że ci anonimowi „poganie" nie byli znani rocznikarzom i przybyli zapewne gdzieś z daleka. Domysł ten nabiera większego prawdopodobieństwa w świetle dwóch jeszcze dodatkowych okoliczności: po pierwsze, Rocznik hildesheimski uważa owych „pogan” za należących do Mieszka⁴²¹, czego nie mógłby powiedzieć o Lueicach, których sytuacja polityczna, a nawet 2wykła wrogość względem państwa polskiego była mu znana, a po ^{2 1}

1

■ magdeburski i Annalista Saxo korzystali z zaginionego Rocznika bil-desheimskiego starszego,

en Ostatnio Jeszcze M. Sczaniecki w Historii Polski, t. I, cz. i, s. 202.

4zi „per semet ipsum s u o s q u e, immo diaboli satellltes”.

2

4U Zob. przyp. 261. Annales Hildesheimenses datują wyprawę na rok 1028, Annales Magdeburgenses 1 Annalista Saxo na 1030. W nauce prze-: waża opinia o istnieniu dwóch odrębnych wypraw pod obu tymi da-i tami, jednakże odmienny wniosek W. Meysztowicza, o.c., s. 345, wy-v daje się prawdopodobny zarówno z powodu treściowego podobieństwa | między obiema zapiskami cytowanych źródeł, jak i faktu, że Rocznik