Top 37 BMP

LXXII POKREWIEŃSTWA ZE STYLISTYKĄ BAROKU

rody żywej a losami człowieka ¹ (por. np. siei. XVII, ww. 69—84; VI, ww. 91—94). Wiązało się to zresztą z gospodarskim na ogół typem zainteresowań autora zjawiskami otaczającego świata i nawiązaniem do bajki zwierzęcej, którą odnajdujemy w Nagrobkach zbieranej drużyny dołączonych do' Sielanek.

Kształt niektórych fragmentów Sielanek, np. początku parafrazy idylli IX Bi on a, stanowi pewien sygnał zwrotu w kierunku konwencji stylistycznych baroku:

Wieczorna gwiazdo, jasnej nocy napiękniejsza Ozdobo, cnej Wenery świeco najliczniejsza!

Ciemniejszaś ty księżyca, a ile ciemniejsza,

Tyle nad insze gwiazdy niebieskie jaśniejsza!

(VI, w w, 51—54)

Pokrewieństwa ze stylistyką baroku można by się dopatrywać w konstrukcjach posługujących siię wyliczeniem dla ukazania podobieństwa i kontrastu (np. VI, ww. 127— 130). Podobne wypowiedzi można jednak wskazać i u reprezentatywnych poetów renesansowych. Unika zresztą Simonides w tym zakresie przesady właściwej poetom barokowym.

Język, którym posługują się postaci występujące w Sielankach, odznacza się, na ogół, prostotą i jasnością konstrukcji składniowych. Zasób słownictwa jest dość zróżnicowany. Język Sielanek Simonidesa, ogólnie biorąc, czytelny jest dla współczesnego nam odbiorcy, niektóre wyrazy jednak (dziś nie używane lub posiadające odmienne

znaczenie)² wymagają objaśnień słownikowych. Dość

• /

często odnajdujemy też w Sielankach starsze, dziś nie / używane formy fleksyjne, np.: w lesięch, w uściech, u są-/ siad {— u sąsiadów)³, a także dawne konstrukcje skład- \ niowe, np.: czterej śpiewaków, ciemniejszaś ty księżyca itp.

Charakterystyczną cechą języka Sielanek jest występowanie rutenizmów. Pasterze Simonidesa nie tylko noszą ruskie imiona, jak Wonton (czyli Antoni) lub Paraszka (Praskowia) czy Maruszka, lecz w rozmowach swych wtrącają niekiedy słowa ruskie, takie jak: bohato, winohrad, derski (czyli dziarski), przeplitany, Wołha, sobaka, tużyć, wiedma. Trudno byłoby natomiast za rutenizm tylko uznać przymiotnik krasny, często używany w staropolszczyźnie w znaczeniu: piękny, ładny. Dość trudno stwierdzić, w jakim stopniu użycie rutenizmów występuje w funkcji indywidualizacji wypowiedzi poszczególnych postaci. Słów bohato (I, w. 65) i derski (I, w. 69) używa pasterz Dafnis, którego tysiąc owiec „na polach ruskich... chodzi” (I, w. 63). „Niech jej plugawe mięso sobakom miotają” — prze-klina swą rywalkę zdradzona przez męża mieszkanka wsi j. ruskiej (XV, w. 94), której „sąsiada Baucys... wiedmą się zstawała” (XV, ww. 63 i 61). Ale form: Wołha, winohrad używał prawdopodobnie sam autor. Samo słowo sielanka — będące odpowiednikiem greckiej idylli — wprowadzone przez Szymonowica do literatury polskiej i do polskiego słownika, utworzył poeta od ruskiego' wyrazu seło — sioło, wieś (por. XVII, w. 120). Ilość rutenizmów w Sielankach Simonidesa nie jest jednak duża i zważywszy jeszcze, że przynajmniej w kilku wypadkach wprowadzono

1

Opartą na paralelizmach konstrukcję przyswoiły sobie także siedemnastowieczne popularne pieśni dworskie, por. K. B a d e ck i, op. cit., s. 103—104.

2

Np.: nagalić — dogodzić, dać; lśnąć — ślepnąć; potrzeba — walka, bitwa; Ust — liść; nędznica — nieboga, biedaczka; niema twarz — w staropolskim, za czasów autora już archaicznym znaczeniu: niemy stwór (w tym wypadku zresztą można by dopatrywać się także wpływów ruskich: twar’ — zwierzę).

3

Por. też: wiatrowie, psowie (dziś końcówka ta występuje tylko przy rzeczownikach męskoosobowych); dość częste użycie liczby podwójnej, np.: dalekośwa zabmęła, sama dwa itp.