12932 Top 32 BMP 2

AKCENTY AUTOBIOGRAFICZNE

łscii

* I .    *

Wypada też podkreślić odwagą poety, właśnie jako artysty, który nie zawahał się przedstawić konfliktu nie mieszczącego'się w ramach konwencji sielankowej. Konfrontacja literackiej konwencji z realnymi konfliktami codziennego życia przyniosła ciekawe efekty. Ukazanie dramatycznego konfliktu¹ na tle sielskiej przyrody, ukazanie dysonansu między mądrymi, sprawiedliwymi prawami natury a niesprawiedliwą, krzywdzącą człowieka rzeczywistością feudalnego świata doprowadziło do powstania utworu nie tylko zawierającego postępowe, humanistyczne treści, lecz urzekającego pięknem swego artystycznego kształtu.

-Kiedy niektóre antydworskie wypowiedzi Sielanek porównamy z korespondencją poety po roku 1605, zwłaszcza zaś w latach 1611—16 1 3 ², nietrudno jest dostrzec, iż do zbiorku Simonidesa przeniknęło sporo lirycznych akcentów autobiograficznych, typowych dla poezji renesansowej. Taki charakter mają niewątpliwie niektóre wypowiedzi Wontona i Panka z Pomarlicy (por. siei. XIV, ww. 37—60, a zwłaszcza ww. 37—44, 51—54).

/ Wyraźnych pogłosów autobiograficznych dopatrzyć się można w wypowiedzi Menalki • w sielance Orfeus (XVI, ww. 35—60), w jego skardze na niewdzięczność dworskiego słitt‘haczS. Przytoczona w tej sielance obszerna opowieść , o Orfeuszu, natchnionym śpiewaku i przewodniku Argonautów w wyprawie po złote runo, zaakcentować miała wielki społeczną rolę artysty, poety. Kolę — zdaniem

t .    ^

poety — nie docenioną przez współczesnych władców inościa i przez panującego w Polsce monarchy Podobne akcenty skał^t na'niewdzięcznego słuchacza, obdarzonego horacjańskim, pogardliwym mianem „gminu podłego”, i jednocześnie podkreślenie wartości własnej pracy, która ; opiewanym przez poetę osobom, przedmiotom i zjawiskom ‘ zapewnić zdolna nieśmiertelność, znajdujemy -w autpbio- J * graficznym zakończeniu sielanki Wierzby (X, ww. 129—J 138).

Innego jeszcze rodzaju, bardziej osobiste, wynurzenia autobiograficzne poety odnajdujemy w początkowych słowach monologu Naidy Purskiej w sielance Wierzby. Są one ' wyrazem głębokiej zadumy twórcy nad sensem własnego żywota. Podobny ton przynosi także liryczno-oisobisty początek sielanki XIII pt. Zalotnicy, który poeta kazał głosić pasterzowi Mopsusowi²⁶:

Przyjdzie-li ten czas kiedy, że ja swe zabawy Będę śpiewał? Czyli już Bóg tak niełaskawy Mieć mię raczy, że nigdy przyjaciel nie siądzie Przy mym boku i dom mój wieczną pustką będzie?

(ww. 1—4)

Melancholijne wyznanie starego kawalera, który utracił już wiarę, iż znajdzie kiedy przyjaciela, czyli żonę, iż założy własne ognisko rodzinne, wprowadza do utworu atmosferę intymności, bezpośredniości kontaktu z odbiorcą. Lirycznemu wyrazowi melancholii płynącej z samotności , lub niepowodzenia towarzyszy jednak w Sielankach opty-mistyczne przekonanie o celowości uczciwej pracy oraz S

humanistyczna wiara w życzliwość i przyjaźń ludzką.

-■■ —~    ¹ -----

²⁵ Por. B. Chlebowski, „Sielanki'’ Szymonowicza jako wyraz duszy poety. Warszawa 1913, s. 53—54. Odbitka ze «Sprawozdań z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego^ Wydział Językoznawstwa i Literatury. R. VI (1913), z. 5.

1

   Por. M. Piszczków s ki, Wieś w literaturze polskiego renesansu. Kraków 1959, s. 26. Uniwersytet Jagielloński. Rozprawy i studia, t. 15.

2

   Por. np. list do Segheta datowany 13 czerwca 1613 roku (A. B i e 1 o w s k i, op. cit., s. 47—48) i początkowe partie siei. XVI, Orfeus (zwłaszcza ww. 35—60), lub siei. XIV, Pomarlica, WW. 51—54.