44849 Top 50 BMP

xcvm ODMIANY TEKSTOWE EDYCJI 1626

Bo żadnego nie było, co by nie żałował Smierći cnego pasterza. Wielkie zawołanie Sprawiło to i z każdym jego zachowanie.

Wydanie oznaczone datą 1626 wyraz „zawołanie” zastępuje przez „żałowanie”. Zdaniem prof. Budzyka wyraz „zawołanie” pojawił się wskutek błędu zecera¹. Czy nie było jednak przypadkiem odwrotnie? Kontekst wskazuje, że powszechny żal sprawiło nie „żałowanie” (bo ono było. skutkiem, a nie przyczyną), lecz „wielkie zawołanie”, czyli głośna sława zmarłego, i „z każdym jego zachowanie”, czyli jego sposób bycia, dobre stosunki, jakie utrzymywał z ludźmi. Trudno sądzić, by tego rodzaju „korekta” miała pochodzić od autora.

• Niektóre jednak, nieliczne zresztą, odmiany tekstowe poddruku z datą 1626 z pewnym wahaniem można by ewentualnie uznać za poprawki autorskie, wprowadzone do autentycznego wydania Drukarni Akademii Zamoyskiej z r. 1626, a potem przejęte przez edycję korsarską. W sielance XVII np. ww. 43—44 pierwodruk oddaje następująco:

A my co wesołego sobie zaśpiewajmy,

Ale co wesołego, pokoj troskom dajmy.

Wydanie z datą 1626 (i tylko ono) w w. 44 dąje „uciesz-nego” zamiast „wesołego”, usuwając w ten sposób powtórzenie wyrazu, które uznać można za niezręczne. Wprowadzenie zmiany pozwala zresztą na domysł, iż być może w pierwodruku w w. 44 wyraz „wesołego” znalazł się wskutek mechanicznej pomyłki drukarza. A może autor poprzednio napisał tak, a potem poprawił sam siebie? Przymiotnik „ucieszny”, ulubiony przez Kochanowskiego',

i u Simonidesa znalazł uznanie (por. np. siei. XX, w. 48; IV, w. 35; XI, w. 141). Z drugiej strony, powtórzenie wyrazu „wesołego” można uznać także za celowo wprowadzoną figurę stylistyczno-retoryczną. Wiemy przecież, iż Szymonowie lubował się w stosowaniu różnego rodzaju powtórzeń. Może więc zmiana wyrazu pochodziła po prostu od korektora poddruku?

Przypuszczać też można, iż od autora pochodzą te odmianki znanego nam obecnie wydania z datą 1626 (przejęte prawdopodobnie z oryginalnej edycji 1626), które zgodne są z tendencjami poświadczonymi już kierunkiem pracy autora nad Sielankami podczas przygotowywania wydania pierwszego. Być może więc sam poeta w sielance XX, Epitalamium Heleny, w w. 30 bliższe oryginałowi greckiemu określenie „Boska krew” (po grecku: „córka Zeusa”) zastąpił, zgodnie z zaznaczoną już w pierwodruku tendencją do polonizacji tłumaczeń i parafraz utworów Teokryta, przez „Zacna krew”, a więc określenie bardziej polskie, . potocznie używane wobec dzieci ludzi znakomitych, przedstawicieli znanych rodów. Ale równie dobrze zmiana ta pochodzić może od anonimowego korektora przygotowującego wydanie korsarskie, który po prostu mógł nie zdawać sobie sprawy z tego, iż Epitalamium Heleny jest tłumaczeniem tekstu Teokryta. Ponieważ nie wiemy, jak rzecz wyglądała w oryginalnym wydaniu z r. 1626, wątpliwości tego rodzaju nie potrafimy ■ definitywnie rozstrzygnąć. W sytuacji zaś takiej wydaje się jednak rzeczą bardziej uzasadnioną przyjęcie do tekstu głównego wersji jedynego znanego nam wydania oryginalnego, na pewno opracowanego z udziałem autora — pierwodruku z r. 1614.

Najtrudniejszy problem wiąże się z sielanką Orfeus. Znane nam wydanie z datą 1626 jest jedynym dostępnym Obecnie dokumentem zawierającym uzupełnienia tekstu tej

1

K. Budzy k, op. cit., s. 230 (Z dziejów..., s. 168).