IMG 40

Ptotrowrtl /W

Pierwsze neony zainstalowano w 192* roku. Ruchomy neon pojawił >n n» Nowym Zjrłdzic | reklamował wyroby Schichta. Barwne neony, reklamy świetlne, iluminacje, uciekająca taśma Karety świetlnej na dachu, dekoracje z kolorowych lampek układające się w ruchome obrazy na frontonie domu B-ci Jablkowskich. witryny rzęsiście oświetlone — wszystko to potęgowało wrażenie tempa tycia miasta i jego dobrobytu Wystarczyło wszakże uczynić krok. aby zza fasady śródmieścia dostrzec inne miasto. 38 procent ulic bez bruków. 5i procent domów bez kanalizacji. tylko 33 procent lokali z urządzeniami sanitarnymi. 40 procent mieszkańców gnieżdżących się w jednoizbowych mieszkaniach, blisko 100 tysięcy warszawiaków w wieku ponad 10 lat nie umiejących czytać. Ulice tonące w mroku, obdrapane kamienice. cuchnące rynsztoki, podwórza-studnie, sklepiki obwieszone szyldami, reklamy krzykliwe 1 natarczy-•. Kontrasty społeczne, majątkowe i kulturowe. Nowoczesny standard tycia obok masowej wegetacji, wysublimowana kultura elity — i tysiące analfabetów. bawiąca tlę „Warszawka". „Paryż Północy" śródmieściu — i tuż obok ..nieplękne dzielnice", przyrosłe jak liszaje do ciała. Kontrasty typowe dla całego kraju występowały tu w formie skondensowanej. Oto tło dla słupa ogłoszeniowego, dla murów i płotów, na których w latach trzydziestych rozklejano plakaty

Kontrasty te musiały być brane pod uwagę zarówno przez tych. którzy plakat zamawiali, jak i artystów; nie wiedzieliby inaczej, co jest zrozumiałe, przyciągające. trafne w działaniu na psychikę masowego odbiorcy.

W pamięci ludzi pokolenia przedwojennego zapisały się reklamy (plakaty, nalepki, wywieszki, malowidła na ścianach) kremu sportowego 1 olejków „Nivea", mydlą „Elida", likierów Baczewskicgo. 1 najsilniej -hałaśliwe reklamy filmowe. Bardzo kolorowe, świetnie nieraz wydrukowane, kolportowane masowo — można było je znaleźć w miejscowościach zabitych

deskami. na każdym dworcu, w każdym urzędzie pocztowym K terowa te. banalne, ckliwe, nie schodząc z pola widzenia składały sic na koloryt ulicy, były zmor* dla wrażliwego oka Z naturailstycznego kiciu tworzono niekiedy szlagier Tak na przykład końcem Schichta ogłosił konkurs na najpiękniejszą główkę koblec* (I nagroda - Michał Borucihskt. 11 nagroda — Stanisław Zawadzki). Plonem konkursu był plakat reklamujący mydło ..Elida", na ktOrym wdzięcznie oporowana główka dziewczyny obdarzała przechodniów przez szereg lat slodkawym uimlochem.

KLIMAT ARTYSTYCZNY

W Ulach trzydziestych dochodzi do poUryzacji tendencji w dziedzinie grafiki rekUmowe) i użytkowej. Ogromną produkcję podzielić można mniej więcej na dwie grupy: opartą na nowoczesnym, syntetycznym myśleniu plastycznym, artystycznie ambitną, reprezentatywną dla grafiki polskie) oraz - wzorowaną na modelu reklamy naturaltstycznej. często anonimową, ilościowo pokaźną.

Uległ natomiast zanikowi gatunek pośredni, żywotny Jeszcze w latach dwudziestych, wywodzący się z historyczne) szkoły grafiki warsztatowej, kameralny, romantyczny w nastroju, trudno dostrzegalny, ginący w zgiełku miasta Koniec jego egzystencji przypieczętowały po prostu zmiany cywilizacyjne.

Grupa nazwana nowoczesną nie przedstawiała obrazu jednorodnego i rozpadała się na wicie indywidualnych odmian Mimo to powtarzały się pewne rysy wspólne, typowe cechy, charakteryzujące raczej kierunek myślenia aniżeli styl artystyczny. Metody propagandy 1 reklamy oparto na przeświadczeniu, iż do psychiki przeciętnego człowieka, wychowanego w kręgu współczesnej kultury przemawia najlepiej subtelna perswazja, intrygujący Język przenośni oraz oszczędna, budząca zaufanie retoryka.

SKAMANDEF

i. MU4*i mi

T. Trrakowsk. łśM