stolarstwo8

:2

drobne; u innych są mniej liczne, lecz wielkością swą odznaczające się; u niektórych nakoniec zaledwie za pomocą powiększającego szkła dostrzedz je można.

Za pomocą szkła mocno powiększającego naliczyć można na kawałku np. drzewa grabowego, wielkości jednego cala w kwadrat, do 120 błyszczących plamek, z których io do 15 nawet gołćm okiem spostrzedz się daje. Większą jeszcze ich liczbę ma drzewo dębowe, lecz nie tak widocznych, bowiem najwyżej do 10 bez szkła widzieć można; największą zaś liczbę, do 240 na calu kwadratowym dochodzącą, naliczyć można za pomocą szkła silnego na drzewie gruszkowćm i jemu podobnych: lecz plamki te są tak drobne, że bez szkła są prawie niewidoczne.

Od kierunku włókien zależą rozmaite nazwiska, jakie nadajemy drzewu w języku technicznym, a mianowicie: drzewo -podłużne (n. lamjkolz, fr. bois de jU) jest to, którego włókna idą w kierunku jego długości; drzewo poprzeczne (n. guerholz, fr. bois de tracers), gdy włókna idą w poprzecz długości; drzewo zaś sztorcowe (n. hirnholz, fr. bois de bout) ma powierzchnią prostopadłą do kierunku włókien, które na nićj są przecięte, i na swój ciii przecięciu okazują małe otworki czyli dziurki, powstające z przecięcia komórek mieszczących w sobie soki drzewa. Wszystkie drzewa, nawet najtwardsze, są dziurkowate, chociaż w rozmaitym stopniu, i okazują na sztorcu między włóknami małe otworki czyli pory, które u niektórych drzew, jak np. klonowe, gruszkowe i lipowe, są małe i równe; u innych zaś, jak dębowe, orzechowe , mahoniowe i jesionowe, są wielkie i widoczne.

Włókna są albo proste, albo w rozmaity sposób skręcone, przez co utrudniają obróbkę drzewa, i powodują zadzieranie się jego, robiąc drzewo zadzior zystem (n. terwachsenes holz, fr. bois rebours). Krzywowłóknisty wzrost jest właściwy niektórym gatunkom drzewa; lecz i inne mogą mieć tę wadę, gdy są źle wzrosłe i w stanie chorobliwym.

Korzenie i dolne części pni, jak również sękate narośle (fr. loupes) na nich, mają zaw^rsze włókna pokręcone, niekiedy w najrozmaitszy sposób z sobą pozlcpiane.

Ztąd pochodzą piękne, często dla swej rzadkości bardzo cenione odmiany drzewa, znane pod nazwiskiem mazerów czyli słojów (n. maser, flader, maserholz, fr. madrure, bois mądre).

Prócz rozmaitej tkanki drzewa, zwrócić trzeba jeszcze uwagę na jego kolor, twardość ciężkość, moc i giętkość, które o dobroci i użytku drzewa stanowią.

Kolor drzew bywa, jak wiadomo, rozmaity. Od białego prawie, aż do najczarniejszego, przechodzi przez różne stopniowania kolorów: żółtego, czerwonego i niebieskiego. Najwięcćj drzew europejskich ina kolor żółtawy iub czerwonawy, drzewa z krain gorących pochodzące, są zwykle mocno kolorowe.

Rdzeń jest zwykle najciemniejszy ze wszystkich części drzewa, u hebanu jednak czarnego bywa prawie zupełnie biały. Drzewo ze starych pni jest ciemniejsze od drzewa młodego, tego samego gatunku. Po wyrobieniu wszystkie drzewa zwykle ciemnieją , a niektóre w stanie świeżym brunatne lub ciemne, z czasem prawic zupełnie czarny kolor przyjmują. Kolor zatćm stanowi bardzo zwodniczą cechę przy poznawaniu gatunku drzewa.

Twardość drzew jest także rozmaitą: stare drzewa są twardsze od młodych tego samego gatunku; drzewa z krajów gorących są zwykle twardsze od drzew pochodzących ze stref umiarkowanych. Najmiększe, jak np. wierzba, topola, lipa, jodła, łatwo nożem krajać się dają; najtwardsze zaś, jak np. gwajak, heban, drzewo grenadillowc, zaledwie najlepszemi narzędziami obrabiać można, i zbliżają się one pod tym względem prawie do metalów średniej twardości, jak np. mosiądz.

Ciężar drzewa zależy od jego twardości, stopnia suchości i wieku. Najtwardsze drzewa są zarazem najcięższe. Drzewa mokre są zwykle o '/<i Y:ii a niekiedy nawet więcej jak o połowę cięższe od drzew suchych tego samego gatunku. Drzewo stare i rdzenne cięższe jest od młodego i bielastego. Ciężar jednćj stopy kubicznej drzewa suchego wynosi ód 37 funtów (drzewo klonowe) do (57 funtów (czarny heban).

Moc drzewa uważaną być może rozmaicie, pod względem złamania, zgniecenia, rozerwania, lub skręcenia. Rozmaita moc drzew różnych pod temi wszystlciemi względami, zależy jeszcze od wieku i wzrostu drzewa, klimatu i różnych części drzewa.

Największą wytrzymałość w rozerwaniu z drzew europejskich przedstawia drzewo bukowe, dębowe i grabowe, bowiem do zerwania pręta z takowego drzewa, mającego 1 cal kwadratowy grubości, potrzeba około 19,000 funtów, gdy do zerwania takiegoż pręta z drzewa klonowego, jesionowego lub świerkowego wystarcza 19,000 funtów, a z drzewa gruszkowego, sosnowego mahoniowego tylko około 9,000 funtów potrzeba.

Pod względem mocy w złamaniu, drzewo bukowe jest także najwytrzymalsze; po nićm idzie dębowe, dalej świerkowe, sosnowe i jodłowe. Pod względem zaś wytrzymałości w zgnieceniu, nieliczne doświadczenia dotąd z drzewami robione jeszcze do żadnych pewnych wniosków nie doprowadziły.

Giętkość zależy od gatunku drzewa, jego wieku i suchości: dębowe i grabowe drzewo jest około dwa razy giętsze od sosnowego i jodłowego; świeże drzewo i zmoczone lub parą wodną na-

1*