stolarstwo8

bel (lo grubszćj roboty się używa. Gdy zaś, jak wiadomo, wszystkie angielskie instrumentu i narzędzia odznaczają się najstosowniejszą budową i dokładnością, a zatćm i te odmiany w budowie hebli wprowadzone zostały w skutku gruntownych doświadczeń; właściwą więc będzie rzeczą i u nas je zastosować. Prócz tego na ostatnićj wystawie londyńskiej przedstawiono wiele rozmaitych hebli różnćj budowy, w żelaznćj oprawie lub z żelazną po-ueszwą, których użycie w Anglii od tego czasu dość się rozpowszechniło.

Nie wdając się w zbytnie szczegóły o rzeczach, które nie są jeszcze w powszechnćm użyciu, wspomnimy tu tylko o dwóch tego rodzaju heblach, mniej od innych skomplikowanej budowy.

Heble żelazne, służące do ostatecznego wyrównywania powierzchni drzewa, czyli gladzidla (n. verputzhobel), mają pojedyncze , odwrotnie osadzone żelazo, w żelaznej oprawie, z drewnia-nem wypełnieniem tćjże. Klin w nich opiera się ó metalową piątkę, osadzoną między bokami oprawy, a z tyłu hebla znajduje się śruba, o którą młotkiem uderzyć potrzeba, gdy żelazo zluzować lub wyjąć chcemy.

W innych podobnych heblach żelaznych, żelazo nic klinem, lecz śrubą jest umocowane, za pomocą piaty obracającej się między bokami hebla na dwóch czopach, mającej w sobie osadzoną śrubę, za przykręceniem której, nictylko u góry, lecz i u dołu żelazo przyciska się do drewnianej oprawy i w miejscu się utrzymuje.

W końcu wspomnićć należy, że zagranicą, tak jak do innych robót przy obrabianiu drzewa, tak i do heblowania, używane są, szczególnićj po większych zakładach, jak np. fabryki wagonów, stosowne maszyny czyli heblamie. Maszyny tego rodzaju dzielą się na zupełnie gładko heblujące i grubo heblujące. Noże działające poziomo albo tćż pionowo, osadzone są na odpowiednich walcach , i posiadają szerokość równą szerokości heblowanego drzewa. Deska może być naraz z trzech stron heblowaną, lub z góry heblowaną, a z dwóch boków nutowaną; następnie przewraca się deskę na drugą stronę, a noże boczne, które wycinały wpusty, odsuwają się na bok, i przestają być czynnemi.

Maszyny tego rodzaju są wynalazku amerykańskiego, i odznaczają się wielką dokładnością i użytecznością.

2. Pilniki i raszple.— Raszple (n. raspeln, fr. rape a bois) są to pilniki do drzewa, wyrobione ze stali limićj twardej od tćj, jaka się używa na pilniki do metalów. Nacięcie ich zrobione jest w zęby oddzielne, mnićj lub więcej znaczne, i używają się tylko do drzewa i innych miękkich materyałów, jak np. róg, rzadko do kości.

Raszple są różnej wielkości i rozmaitego kształtu, z nacięciem grubem, śrcdniem i drobnem. Najdłuższe i najwięcćj używane mają 15 do 16 cali długości, prócz trzonka. Raszple służą stolarzowi tylko do wyrabiania powierzchni krzywych podwójnej krzy-wości, gdyż krzywizny płaskie heblem się wyrabiają, lub też do wygładzania dziur wyciętych inncmi narzędziami, np. piłą, dłutem i t. p.

Pilniki zwykłe (feilen) rzadko się do drzewa używają, i to tylko do drzew bardzo twardych, gdyż ich nacięcia zaraz się trocinami zapychają i skuteczność tracą; raszple zaś, których nacięcie tworzy oddzielnie stojące zęby, nie podlegają tej wadzie.

Pod względem kształtu, raszple podzielić można na następujące główne rodzaje:_ / /<./'<'■<- '■ < -

a)    Raszple płaskie, zwykle ku końcowi śpiczasto zwężone, mające na dwóch wązkich bokach zwykłe nacięcie pilnikowe , lub też są one równśj szerokości przez całą długość, z bokami gładkiemi (n. ansatz-raspdn)., ,_r, _f,, //,_A,, ,

b)    Raszple półokrągłe, mają prócz nacięcia zębatego na obu stronach, jeszcze i lcanty ponacinane w zęby, które służą do robienia wązkich wcięć.

c)    Raszple heblowe (n. hobel-raspeln), służące głównie do wyrabiania dziury klinowej u hebli, są zwykle 8 cali długie, 1 do l^l/₄ cala szerokie przez cala długość, ¹ cala grube, z trzech stron nacinane w zęby, a z jedneg o ważkiego boku zupełnie gładkie.

d)    Raszple okrą-g-łe'(u..''rałzensehwanz), rozmaitej średnicy, zwykle zmniejszającćj się ku końcowi śpiczasto.

Prócz zwyczajnych okrągłych raszpli, używają w Anglii rasz-pli powstałych ze skręcenia w śrubę pręta czworo lub sześciokątnego, którego kanty nacięte wprzód zostały. Przez skręcenie, zęby na kantach otwierają się i tworzą linie śrubowe wokoło raszpli. Takie raszple nie zapychają się bynajmniej trocinami, i dobrze chwytają drzewo, gładko wybierając. .    ■    -

e)    Raszple trójkątne (ang. jioats), są także w Anglii bardzo używane. Ich nacięcia działają jak hebel, i na nierównćj powierzchni biorą dość grube wióry, na gładkićj zaś drobne; przyczem prędko wygładzają drzewo.

Pilniki, ze względu na nacięcie, które nie tworzy oddzielnych zębów, lecz składa się z ciągłych bruzdek, niekiedy krzyżujących się, dzielą się na pilniki cienkie albo gładkie (n. scldichłjeilen), i pilniki średnie (n. jorjeilen); co do kształtu zaś, są podobnie jak raszple, płaskie lub półokrągłe.

Prócz raszpli i pilników właściwych, widzićć się także dają tak nazwane raszple pilnikowe (n. raspeljeilen): sąto płaskie raszple, mające na jednej ze swych szerokich płaszczyzn nacięcie

6*