system pieniężno kredytowy0001 bmp

156

narodowego na rynku wewnętrznym oraz w stosunku do walut obcych. To z kolei narzuca bankowi centralnemu priorytet w zakresie działań antyinflacyjnych.

Bank centralny w ujęciu ogólnym pełni trzy funkcje: banku emisyjnego, centralnego banku państwa oraz banku banków. Funkcja emisyjna polega na emisji znaków pieniężnych, organizowaniu obiegu pieniężnego oraz regulowaniu ilości pieniądza w obiegu. Generalną przesłanką polityki monetarnej prowadzonej przez bank centralny jest takie kształtowanie podaży pieniądza, aby jego zbyt duża ilość nie zwiększała inflacji, a ewentualny niedobór nie utrudniał obsługi procesów gospodarczych. Funkcja centralnego banku państwa wiąże się z formułowaniem i realizacją polityki pieniężnej, organizowaniem rozliczeń i rozrachunków w systemie bankowym oraz czuwaniem nad ich. sprawnym przebiegiem. Bank centralny ponosi również wraz z rządem współodpowiedzialność za politykę dewizową i politykę kursu walutowego. Pełniąc drugą funkcję, bank centralny wykonuje także określone działania na rzecz rządu. Do jego obowiązków należy obsługa budżetu i długu publicznego oraz zarządzanie rezerwami dewizowymi państwa. Funkcja banku banków wiąże się natomiast z odgrywaniem przez bank centralny głównej roli w systemie bankowym i z odpowiedzialnością za jego stabilność, rozwój i sprawność funkcjonowania. Dlatego bank centralny pełni wobec banków komercyjnych funkcje zarówno usługowe, jak i kontrolne.

Swoje zadania i funkcje bank centralny wykonuje, korzystając z różnych instrumentów/ polityki pieniężnej, za pomocą których reguluje popyt na pieniądz i jego podaż na rynku. Instrumenty, z których korzysta bank centralny, oddziałują na funkcjonowanie banków w sposób bezpośredni lub pośredni. Do podstawowych instrumentów' regulowania podaży pieniądza należą stopa rezerw obowiązkowych, "stopa redyskontowa oraz operacje otwartego rynku. Stopa rezerw' obowiązkowych określa minimalny udział rezerw gotówkowych w kasie banku oraz rezerw w banku centralnym, złożonych przez bank komercyjny, w ogólnej sumie zgromadzonych w nim wkładów. W ujęciu syntetycznym jej wzrost powoduje ograniczenie możliwości ekspansji kredytowej banków' i w konsekwencji aktywności gospodarczej. Procentowo wyrażony poziom rezerw' obowiązkowych w zasadniczy sposób kształtuje kreację pieniądza bankowego, której zakres wyznacza współczynnik kreacji depozytów. Określa on, ile razy zwiększy się suma depozytów bankowych w wyniku pojawienia się depozytu pierwotnego. Mnożnik przybiera postać wzoru:

kdp — 1 / z_r0,

gdzie: l^p - współczynnik kreacji depozytową z_r0 - stopa rezerw obowiązkowych.

Stopa redyskontowa jest pobieraną przez bank centralny stopą procentową od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw uprzednio zdyskontowanych przez nie weksli lub innych papierów' wartościowych. I podobnie jak w wypadku rezerw' obowiązkowych zwiększenie jej wartości utrudnia i spowalnia procesy gospodarcze zachodzące w danym państwie. Operacje otwartego rynku polegają na sprzedaży i kupnie papierów wartościowych w'celu kształtowania ilości pieniądza w obiegu.

Podejmując decyzję o sposobie wykorzystania opisanych narzędzi, bank centralny prowadzi politykę ekspansywną lub restrykcyjną. Polityka ekspansywna polega na obniżaniu stopy rezerw Obowiązkowych i stopy redyskontowej wraz ze skupem papierów wartościowych. Jej zadaniem jest zwiększenie płynności banków komercyjnych i podaży pieniądza, a w konsekwencji pobudzenie aktywności gospodarczej. W ramach polityki restrykcyjnej bank centralny podnosi stopę rezerw obowiązkowych i stopę redyskontową oraz sprzedaje papiery wartościowe, co ma prowadzić do ograniczenia podaży pieniądza.

W teorii pieniądza równie istotnym zagadnieniem jest zgłaszany popyt na to dobro. J.M. Keynes wyróżnił trzy rodzaje motywów, które kierują uczestnikami rynku i wpływają na rozmiary całkowitego popytu na pieniądz. Pierwszym elementem popytu w ujęciu całościowym jest popyt transakcyjny związany z trzymaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów dóbr i usług. Drugi element to popyt przezomościowy, wynikający z potrzeby posiadania pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów w przyszłości. Popyt spekulacyjny jest trzecim składnikiem i wiąże się z posiadaniem pieniądza w nadziei na przyszłe dochody wynikające ze spadku cen aktywów alternatywnych w stosunku do pieniądza. Zgłaszane zapotrzebowanie na pieniądz może rosnąć lub maleć w zależności od kierunku zmian zachodzących w takich wielkościach ekonomicznych, jak poziom cen, realny dochód narodowy oraz stopy procentowe. Zależności pomiędzy wymienionymi czynnikami a nominalnym popytem na pieniądz kształtują się następująco: wzrost poziomu cen lub wzrost dochodu narodowego wywołuje wzrost nominalnego popytu na pieniądz, a wzrost stopy procentowej powoduje jego spadek. Do równowagi na rynku pieniężnym dochodzi wówczas, gdy popyt zgłaszany przez uczestników rynków finansowych zrównuje się z podażą pieniądza kontrolowaną przez bank centralny.

Bank centralny ma możliwość wykorzystania instrumentów polityki pieniężnej do szerokiego spektrum regulacji, począwszy od ■makroekonomicznych, poprzez kontrolę alokacji zasobów finansowych na regulowaniu sfer strukturalnej, ochrony przed ryzykiem, organizacyjnej, a zabezpieczającej skończywszy. Zakres ten czyni z omawianej instytucji najważniejszą w systemie finansowym państwa.

TEST PRAWDA/FAŁSZ

1.    Pieniądz umożliwia porównywanie wartości wszystkich towarów.

2.    Funkcja pieniądza jako środka przechowywania wartości jest najważniejszą z pełnionych przez niego funkcji.

3.    W wymianie towarowej istnieją transakcje, które są dokonywane, bez użycia pieniądza jako środka cyrkulacji.

4.    Funkcje pieniądza światowego zasadniczo różnią się od funkcji spełnianych przez pieniądze krajowe.

5.    Strumienie pieniężne stanowią odzwierciedlenie procesów rzeczowych zachodzących w gospodarce.