84 85 (7)

dpAtMM ważnie na rynku wewnętrznym. Wyjście za granice jest ewentuał^ tnr jwd uwągę w długookresowych planach rozwoju firmy. Z nazwy bom glob* •}wŁx k lego typu famy zachorują się wprost przeciwnie. Rozpoczynają ₁f_rpKt»nń^t od eksploracji rynków międzynarodowych. Zgodnie z definicją bor^ glM to Jinna. która od samego powstania czerpie przewagę konkurencyjny z zastosowania zasobów oraz sprzedaży swoich produktów w wielu krajach" (Oran. McDougall. 1994. s. 49). Luostarinen i Gabrielsson (2002) zaproppnowij, ■taępujący zestaw cech wyróżniających firmy typu bom global:

1)    rozpoczynają operacje międzynarodowe przed operacjami krajowymi ki jednocześnie z nimi.

2)    opierają swoje wizje i misje strategiczne od początku głównie na rynkach i klientach globalnych.

3)    planują swoje produkty, struktury i systemy oraz finanse globalnie,

4)    rozwijają się nadzwyczaj szybko na rynkach globalnych,

5)    planują w swojej wizji, aby zostać globalnymi liderami rynkowymi,

6)    stosują odmienne strategie produktu, operacji oraz rynku niż firmy tradycyjne,

7)    wykorzystują inne globalne strategie marketingowe.

Firmy bom global są zjawiskiem stosunkowo nowym, które pojawiło się jako konsekwencja otwarcia i deregulacji rynków, powstania nowej przestrzeni koo-kurencyjnej oraz wzrostu liczby przedsiębiorstw międzynarodowych. Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu tego typu firm są także niezwykle szybki przepływ informacji oraz rozwój nowych technologii.

W modelach innowacyjno-dyfuzyjnych nawiązuje się częściowo do koncepcji internacjonalizacji w ujęciu konwencjonalnym. Podobieństwo dotyczy zwłaszcza występowania pewnej sekwencji etapów w działalności firmy wychodzącej na rynki zagraniczne. Stworzono kilka odmian modeli innowacyjno-dyfuzyjnych. które najczęściej są rozumiane jako zestawy następujących po sobie etapów (Lekvall. Wahlbin. 1973). Internacjonalizacja firmy jest w nich ujmowana jako sekwencja procesu uczenia się oraz przyswajania innowacji wypływającej z rozszerzania działalności na rynki zagraniczne. W modelu Lekvallą i Wahlbina wyróżnia się pięć etapów:

•    etap pierwszy — ignorancja (ignorance) wobec jakiejkolwiek działalności na rynkach zagranicznych;

•    etap drugi — świadomość (awamess) międzynarodowa; firma jest świadoma innowacji pochodzących z działalności międzynarodowej;

•    etap trzeci — zainteresowanie (interest) międzynarodowej firma poszukuje informacji, jak można odnieść korzyści z internacjonalizacji;

•    etap czwarty — próba (tria!); firma rozpoczyna internacjonalizację;

•    etap piąty —przyjęcie, zastosowanie (adoptiom zwiększenie zaangażowania międzynarodowego firmy.

;i Zaprezentowane w niniejszym rozdziale teorie, koncepcje i modele intemacjo-ujjizacji przedsiębiorstwa różnią się pod wieloma względami. Podstawowa różnica dotyczy określenia tego, co w procesie internacjonalizacji firmy jest ważne i na co należy zwracać głównie uwagę w badaniu naukowym tych zagadnień. Osoby studiujące problemy internacjonalizacji przedsiębiorstwa należy przestrzec przed jŁoksyjnym. demagogicznym i wzajemnie wykluczającym się traktowaniem ;0ośzczególnych propozycji opisu i wyjaśnienia umiędzynarodowienia. Każda z tych propozycji wnosi interesujący wkład, podsuwa interesujące hipotezy, które można weryfikować lub falsyfikować poprzez badania empiryczne. Żadna z zaprezentowanych teorii nie ma uniwersalnego zastosowania niezależnie od typu ftóny, branży, kraju, czasu istnienia itp. W literaturze zwraca się uwagę na szczególne znaczenie branży działalności firmy i rozmiarów przedsiębiorstwa (Bijdgewater, 2000, s. 187). Należy więc rozróżniać procesy internacjonalizacji jąchodzące w sektorach przemysłu przetwórczego i w usługach, w firmach Witających na jednym rynku lub na niewielkiej ich liczbie oraz w firmach wielonarodowych i globalnych, a także w firmach małych i dużych. W najnowszych badaniach z zakresu internacjonalizacji przedsiębiorstwa jest prezentowane ;^:$jno\visko kompromisowe, sprowadzające się do eklektycznego wykorzystania dorobku wszystkich przedstawionych teorii w zależności od szeroko rozumianego kontekstu procesu internacjonalizacji firmy. Cechą wspólną panującego konsensusu jest szerokie odwoływanie się do wiedzy i uczenia się oraz do szerokiego, wkraczającego poza granice pojedynczej firmy, traktowania internacjonalizacji Bodnie z postulatami podejścia sieciowego (Forsgren. 2002; Hadjikhani, Johanson. 2002; Yli-Renko, Autio, Tontti, 2002; Chetty. Eriksson. 2002; Pedersen, Petersen. milo, 2002; Andersen, Buvik, 2002; Andersson. 2002).