Scan026

26 J. Stein

dla obu tych grup, wrażliwość na modulacje częstotliwości była lepiej skorelowana z miernikami umiejętności fonologicznych niż z umiejętnościami ortograficznymi.

W celu głębszego zbadania tych zależności, testowaliśmy, w jakim stopniu wrażliwość na modulację częstotliwości była wyznacznikiem wariancji w zdolnościach fonologicznych, niezależnie od wyniku IQ i umiejętności ortograficznych. W związku z tym, najpierw usunęliśmy wariancję, za którą był odpowiedzialny IQ mierzony testami podobieństw i układanek wraz z wariancją wspólną dla zdolności fonologicznych (czytanie nie-słów) i ortograficznych (literowanie homofonów). Nawet wtedy, wrażliwość na modulacje częstotliwości dalej była odpowiedzialna za blisko 25% pozostałej wariancji umiejętności fonologicznych, w tym wypadku już niezależnie od umiejętności ortograficznych (Talcott i wsp., 2000a). Wydaje się więc, że wrażliwość słuchowa na modulacje częstotliwości jest szczególnie odpowiedzialna za wariancję zdolności fonologicznych, co sugeruje, że odgrywa ona w'ażną rolę w łatwości, z jaką przyswajamy sobie zdolności fonologiczne.

Teza, że podstawowe zmysłowe przetwarzanie słuchowe odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu lingwistycznym jest silnie kwestionowana. Uważa się, że skoro procesor językowy może wydobyć znaczenie z bardzo ubogiej informacji słuchowej, jakość tej informacji jest stosunkowo mało ważna (Studdcrt Kennedy i Mody, 1995). Podczas gdy jest to być może prawdziwe w odniesieniu do osób dorosłych, z wykształconą artykulacją i umiejętnościami czytania i pisania, którzy doświadczają częściowej utraty słuchu w późnym okresie życia, z pcwnościąnie ma to zastosowania w przypadku dzieci z dysleksją. Wykazaliśmy, że zubożenie informacji słuchowej ma ogromne znaczenie. Takie dzieci dużo gorzej wykonują zadanie rozpoznawania spółgłosek zamaskowanych hałasem (Comelissen i wsp., 1995), w mowie zamaskowanej falą sinusoidalną (Hogg i wsp.. 1998), lub w mowie, w której kolejność 100 milisekundowych odcinków odwrócono w czasie (Witton i wsp., 1999).

Spór o to, czy słaba wrażliwość na modulacje amplitudy i częstotliwości utrudnia zdobycie dobrych umiejętności fonologicznych pragnęlibyśmy rozstrzygnąć wykazując, że polepszanie wrażliwości dzieci na modulacje amplitudy i częstotliwości poprzez szkolenie zmysłów pomaga im zdobyć zdolności fonologiczne. Do tej pory nie próbowaliśmy jeszcze tego udowodnić, ale Merzcnich i współpracownicy (1996) zaobserwowali, że

Wielkokomórkowa teoria dyslcksji rozwojowej 27

' -ni. ud/icci wykazujących pewne opóźnienia językowe, ćwiczenia li mi v,łamem fonemów generowanych komputerowo, w których #*«iMtliw«>ńć dźwięku zmienia się wolniej a amplituda zmienia się

•    n»! prowadzi do znacznej poprawy wykonywania zadań języ-

'    ' li Wydaje się prawdopodobne, że podobne rezultaty można by

ii •> u d/ieci / dysleksją.

/ M\ SI OWE PODSTAWY PROBLEMÓW Z CZYTANIEM

N' v«lii|t mę więc, że ogromną część różnic w umiejętności czytania mi^Uit \ss)iisnić w oparciu o podstawową wrażliwość zmysłową na fciMit-Miiwiilc zmiany wzrokowe i słuchowe. Wśród dziesięcioletnich

•• ......... naszych badań, wrażliwość wzrokowa na ruch i wrażliwość

•l*i* I u i w ii im modulacje częstotliwości i amplitudy była odpowiedzialna * Mi .1.1 ulw u* trzecie różnic w umiejętności czytania i literowania (Talcott

•    'immi,i) ()znacza to, że być może standardy nauczania i uwarun-

»•min mu jalno-kulturowe są mniej ważne niż do tej pory uważano, •♦•o........-.i /determinowana fizjologicznie, pozostająca na niskim pozio

mi. wnikliwość na krótkotrwałe zmiany wzrokowe i słuchowe ma niii* i» ./• /tłuczenie w kształtowaniu się umiejętności czytania.

P»»Wv/izo spostrzeżenia mają wiele interesujących implikacji. Przede leżeli chodzi o pomoc osobom z dysleksją, wiemy już, że m.i Immi.i zmysłową można kształtować poprzez odpowiednie i wii /ruin, s/r/ogólnie w przypadku małych dzieci. W związku z tym, » i*‘m iMzmnienie fizjologicznych podstaw umiejętności czytania ............ u.is lepiej przygotować do niesienia efektywnej pomocy

•    u** u mii / /aburzeniami zmysłowymi, a nic do skazywania ich na

i .....iiumiIiih niepiśmienność, jak obawiają się niektórzy. Na przykład,

......... un.i przez nas prosta technika zasłaniania jednego oka jest

•    ** . kii mało kosztowna, a poprawia umiejętność czytania dzieci w dużo

•    u U/mii stopniu niż znacznie bardziej kosztowne programy pomocy. |i|hU*h<> też planujemy zmodyfikować nasze testy dotyczące

tu.•) ..iisn .dych zmian tak, aby mogły być wykorzystywane do badania d»ii • i pięcioletnich, które zaczynają naukę w szkole, w celu detekcji i *i i. IiLiIsn irk słabości w tym zakresie. Przez następne trzy lata będziemy i* .i/ii postępy dzieci w czytaniu, aby dowiedzieć się, w jakim stopniu I -1111.11 -.pmwności uzyskany w wieku lat pięciu był wyznacznikiem