Zdjęcie0551

148 Normy moralne

- oceny moralnej i cech warunkujących taką ocenę; oraz 4) kryteriologię etyczną, caj zasadę hierarchizacji norm i wyboru wartości naczelnych¹. Teoretyczne rozwag nad ich charakterem stanowiącym podstawę norm lub będącymi normami; sąuzupet-niane wpraktycznej (czynnej) sferze działań człowieka przez tzw. technologię etyczną, której celem jest poszukiwanie konkretnych dróg prowadzących do realizowania uniwersalnych wartości moralnych (np. troska o życie), wypełniających imperatywne prawidła etyczne (np. nie zabijaj, szanuj zdrowie, nie kradnij)².

Ta aksjologiczna - i nie jedyna w filozofii - wykładnia norm etycznych właściwa jest dla fenomenologii i wywodzi się z koncepcji moralności Maxa Schelera, a bardziej konkretnie z jego etyki wartości³. Owa etyka przyjmuje istnienie wartości-norm obiektywnych, które są wyróżniane przez uczucia i istnieją niezależnie od jakichś formalnych prawideł moralnych, stanowiących źródło norm⁴. Etyka wartości stawiała już tezę, że jakości moralne są hierarchiczne, a o ich lokalizacji decyduje ich trwałość oraz autonomia, czyli niezależność od normatywnych systemów etycznych, czy prawa moralnego (kantowskich imperatywów) tworzących jakieś postulowane normy⁵. Nawet takie spekulatywne ujęcie reguł moralnych jako wartości ukazuje, że celem etyki normatywnej jest ustalanie tego, co jest moralnie dobre oraz złe, a na podstawie przyjętych ocen oraz związanych z nimi powinności zostaje wszczęty proces wyznaczania dyrektyw postępowania stanowiących ogólne i fundamentalne określenia dla czynów godziwych tudzież społecznie aprobowanych. To dlatego etyka normatywna obejmuje zarówno aksjologię jako teorię dóbr i wartości moralnych, jak i aretologię, czyli teorię sprawności oraz cnót moralnych, które towarzyszą deontologii, która jest teorią powinności (obowiązków) moralnych. Wszystkie te części etyki stanowią wspólnie podstawę wyborów i cenienia tego, co najważniejsze w życiu jednostki oraz grupy. Od jakiegoś czasu w Polsce do etyki normatywnej zalicza się również bioetykę, która próbuje znaleźć konwencjonalne rozstrzygnięcia dla dylematów moralnych związanych z życiem i śmiercią, powstających wskutek progresji nowoczesnej technologii szczególnie w służbie biomedycyny⁶. W ujęciu zachodnim bioetyka zalicza się do tzw. etyki stosowanej, która ma być pragmatycznym wyrażeniem etyki normatywnej ukazującej współczesne dylematy moralne wynikające z postępu technicznego i przeobrażeń społeczeństwa związanego z rozrostem cywilizacji⁷.

410; M. Adamkiewicz, Zagadnienie śmierci w bioe Por. P. Yardy, P. Grosch, Etyka, przekł.J. Łozińsk

a 2002, s. 17. [-214.

1

   Por. Tąmże, s. 167.

2

   Por. Tamże, s. 168-169.

3

   Patrz: rozdział drugi tejże książki.

4

   Por. M. Scheler, Istota i formy sympatii, przekł. A. Węgrzecki, PWN, Warszawa 1986, np. s. 167-168, 218-220; zob. także: M. Scheler, Formalizm w etyce i materialna etyka wartości, w: A. Węgrzecki Scheler, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975.

5

Por. M, Scheler, Cierpienie, śmierć, dalsze życie, p    aukowe PWN, 4

6

Warszawa 1994, s. 91 i nast.

7

fpfc T. Ślipko, Granice życia. Dylematy współcześni    wa 1988,8. itój