78933 Zdjęcie0565 (2)

162

Normy moralne

(dotyczącej żyda pośmiertnego) i soteriologiczncj (dotyczącej odkupienia grzechów, zbawienia)¹*.

W etyce nowożytnej zaczęto odchodzić od pokutnego charakteru norm moralnych służących społeczności dbającej o poprawne zależności między jej przedstawicielami, zakorzenione jednak w lęku przed transcendentalnym potępieńca i skupiono się na - także obecnych w myśli tomistycznej - wskazaniach regułującydi zachowania jak najbardziej świeckie (niezależne od Bożej inspiracji). Podwaliny pod koncepcję odpowiedzialności za czyny ważone nie według wywołujących je motywów (przyczyn takiego, a nie innego postępowania), ale skutków płynących dla gmina zarządzanego przez możnych (gremia polityczne), kierujących się interesem możliwym do oceny tylko we współczesności (doczesności) położył Niccolo MachiavdŁ W tym sensie normy moralne przybrały postać reguł pragmatycznych, których zadaniem było tworzyć warunki osiągania jakiegoś ważnego dla grupy (a raczej dt) celu. U podstaw tego apodyktycznego (nie znoszącego sprzeciwu) założenia leżało przekonanie, że wyróżnikiem ludzkich działań jest zepsucie moralne, a zwłaszcza żądza władzy i posiadania, które wymagają w każdym przypadku okiełznania. Według Machiaveilego konsekwencje czynów moralnych bywają policzalne, przez co są łatwe do arbitralnej (bo dokonywanej przez władzę, księcia) oceny, którą mogło ferować tylko państwo, a nie jakaś pozaświatowa siła wyższa (Bóg). Tak więc zachowana ludzkie rządzą się prawami (ujętymi w formie nakazów i zakazów), których działający ludzie nie są zazwyczaj świadomi, gdyż nie uwzględniają w ich konstrukcji roli oni wpływu zwierzchniego autorytetu. Tymczasem to właśnie władza państwowa, jako ów normotwórczy autorytet, sukcesywnie umacnia swoją przewagę nad obywatelem i w coraz większym stopniu ingeruje w prywatne życie ludzi oraz kreuje korzystne dh siebie sposoby ich postępowania, a w ramach tego koniecznie wymusza dokonywanie osobistych wyborów według odgórnie przyjętych przez państwo planów, projektów, czy programów. Ludzie zatem muszą postępować nie według własnych osobistych skłonności i upodobań, ale tak, jak dyktuje im owe działania indywidualne państwo. Jego siła, wielkość i pomyślność jest ważniejsza, aniżeli prywatne cele egoistycznych jednostek. Myśl tę Machiavelli zilustrował tezą ogólną, że to, co jest dobre dla państwa, dobre bywa również dla obywateli³⁰.

Relatywizm N. Machiavellego ustalający przewagę norm moralnych odgórnie, bo przez państwo, ustanowionych ponad prywatne skłonności ludzi, w następnych stuleciach nie był kwestionowany, chociaż w Oświeceniu francuskim, za sprawą Monteskiusza i Jeana Jacąuesa Rousseau nastąpiły jego modyfikacje. Oto Monteskiusz³¹ do tezy o prymacie zorganizowanego społeczeństwa w kształtowaniu reguł

²⁹    Por. A. Mac Intyre, Krótka historia etyki, przeŁ A. Chmielewski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 167 i nast.

³⁰    Zob. N. Machiavelli, Książę, przeł. Cz. Nanke, PIW, Warszawa 1984.

11_Właściwie Char\e*-\ nnic At* WnnHat harrsn MranfAcmiign_ ■ im