Zdjęcie0561

158

Normy moralne

doskonałość w perfekcjonizmie) lub zjawiskiem, cnotą bądź zaletą najwyżej przez jakiś ogół cenioną.

Normy mogą być też uniwersalne, czyli obowiązujące każdego zawsze i wszędzie, Normy uniwersalne są niezależne od miejsca, czasu i położenia, w jakich znajduje się człowiek, gdyż dotyczą spraw powszechnie ważnych. Do tej grupy norm - bliskich zresztą normom moralnym absolutnym (ogólnym) - zalicza się takie żądania jak np, szanuj zdrowie, nie kradnij, nie cudzołóż, mów prawdę, poważaj bliźniego, itd.). Normy uniwersalne mogą być zarówno normami elementarnymi jak i partykularnymi (np. zawodowymi), jeśli znajdują powszechne zastosowanie na gruncie różnych systemów etycznych lub rozmaitych środowisk społecznych.

Wieloznaczny i niejednorodny kontekst uwikłania człowieka w rozmaite okoliczności jego życia tudzież relacje z innymi może wywoływać potrzebę ograniczania czy wręcz negowania zakazów i nakazów odnoszących się do konkretnych przejawów ludzkiej egzystencji. Pojawiają się wówczas efemeryczne (incydentalne) normy sytuacyjne, które są rezultatem rezygnacji z formułowania ogólnych reguł postępowania (tzw. etyka bez kodeksu²¹) i kwestionowania konieczności narzucania ludziom dokładnych prawideł zachowywania się. Normy takie są dziełem przekonania, że przy podejmowaniu decyzji moralnych ludzie powinni opierać się na rozumie, faktach, sumieniu, ponieważ każda praktyczna, doraźna sytuacja jest inna i z racji niepowtarzalności takich przypadkowych okoliczności, normy kodeksowe, formalne, fundamentalne, okazują się zbędne. Normy sytuacyjne mogą prowadzić do uwalniania człowieka od moralnej odpowiedzialności. Taka maniera oparta na promocji indywidualizmu w etyce, a więc postawy podkreślającej osobistą odrębność każdego wobec obowiązujących wzorów i norm, czy standardów życia, prowadzi do relatywizmu moralnego, głoszącego względny charakter norm moralnych. Tym samym przyjęcie norm sytuacyjnych za podstawę postępowania człowieka, sprzyjających ujmowaniu jednostki jako wartości najwyższej, dla której tradycje, systemy etyczne, instytucje społeczne, są środkami do realizacji własnych celów, może w skrajnośd doprowadzić do podważenia norm ogólnoludzkich tudzież naruszania obyczajów i panującej moralności. Postawa taka jest lansowana głównie w środowiskach komercyjnie i egoistycznie nastawionych do życia i bywa przejawem swoistej wygody egzystencjalnej podważającej w konsekwencji stabilność więzi międzyludzkich.

5.3. Interpretacja norm w filozoficznej tradycji moralnej

Już na podstawie tej szkicowej charakterystyki norm moralnych widzimy ich znaczną - pod względem formalnym - rozmaitość. Została ona zresztą ukształtowana już w przeszłości za sprawą przedstawicieli różnych dziedzin wiedzy głównie zaś prawa, teologii, filozofii, którzy z konieczności metodologicznej nadawali normom

²¹ Por. Tamże, s. 220.