image027 (21)

B. Nirmwtko. Kształcęime stioine. Warszawa 2007.

ISBN! 97K-Kł.««507.11-8.« by WAlP 2037

TetnpefamwtiKZPO 55

4.    Ludzie (ale nie tylko oni, zwierzęta także) różnią się głównie poziomem aktywacji, czyli energetycznej intensywności zachowania, oraz czasem reakcji na bodźce, jej szybkością pojawiania się i przebiegu.

5.    Nie wszystkie zachowania organizmu są reakcją na określone bodźce. Można rozróżniać także jego nastrój, jako ogólny, „rozlany” stan psychiczny, dodatni lub ujemny (Wojciszke, 2003, s. 163).

Wpływ temperamentu ucznia na styl, strategie i skuteczność uczenia się w szkole jest, podobnie jak wpływ jego zdolności, trudny do przecenienia. Temperament stanowi system regulacji, który służy optymalizowaniu stanu psychicznego jednostki o danym zapotrzebowaniu na bodźce zewnętrzne, to jest na stymulację (Eliasz, 1981). Łącząc znaną od wieków, przednaukową typologię Hipokratesa-Galena z główną częścią dobrze udokumentowanej badawczo teorii Hansa Eysencka (Eysenck i Eysenck, 1983; Strelau, 2002, s. 224), otrzymujemy klasyfikację temperamentów (tab. 5):

Tabela 5. Uprowora klasyfikacja temperamentów według Hipokratesa i Fysencka

WŁAŚCIWOŚCI		REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA
		WYSOKA	NISKA
		Choleryk	Sangwinik
ZAPOTRZEBOWANIE NA BODŹCE	wysokie	(Andf/e))	(CełiM)
	niskie	Melancbolik	Flegmatyk
		(Darnin)	(SttJM)

Wysokie zapotrzebowanie na stymulację jest charakterystyczne dla ekstra-wersji. Ten wymiar temperamentu wyraża się żywością usposobienia, otwartością towarzyską, poszukiwaniem wrażeń, swobodą i pewnością siebie. Przy niskim zapotrzebowaniu na bodźce zewnętrzne - introwersji charakterystyczny jest wewnętrzny spokój, unikanie wrażeń, zamknięcie się w sobie, głęboki samokrytycyzm.

Ludziewysokoreaktywni wykazują neurotyczność: są silnie emocjonalni, wrażliwi na bodźce różnego rodzaju, lecz mało odporni na przeciążenie nimi. Bywają niespokojni, drażliwi, wybuchowi lub lękliwi. Ich koszty psychologiczne wykonywanych czynności (Ratajczak, 2003), czyli wkłady energii w regulację zachowania, są z tego powodu duże. Niska reaktywność przejawia się równowagą emocjonalną odpornością na przeciążenie i niskimi kosztami psychologicznymi.

Poniżej krótkie charakterystyki naszych uczniów dokonane w zgodzie z klasyfikacją zamieszczoną w tab. 5.

wv/w.waip.com.pl

56 Rozdział 2. Poznajmy się Nizer ikzwow l nauczyciele

Andrzej jest nieobliczalny. Bywa miły, przyjazny, zainteresowany wszystkim, co dzieje się wokół, ale nagle wybucha gniewem bez wyraźnego powodu. Wtedy wszyscy, z wyjątkiem dyrektora szkoły, ustępują mu z drogi. Bywa także znudzony, niespokojny, uciążliwy dla nauczycieli. Jego nastrój szybko się zmienia. Gdy „bierze się^v do pracy, złości się na innych, lecz energii mu nie zabraknie do końca dzieła. Szkoda tylko, ze typowe zadania szkolne bardzo mało go pociągają...

Celina jest niestrudzona. Wydaje się, że nic jej nie męczy i niczym się nie przejmuje. Najpierw głośno narzeka na wszelkie obowiązki, a potem je wykonuje szybko i wesoło, choć na ogół niedbale. Zawsze ma czas dla innych, co zyskuje jej powszechną sympatię. Dużo mówi, zwykle na swój temat, lecz także umie słuchać. Potrafi też sprawnie działać, gdy jej na czymś naprawdę zależy. Nauczyciele nie tracą nadziei, że zainteresuje się wiedzą, a nie tylko ochroną przyrody, muzyką młodzieżową i życiem towarzyskim klasy.

Dariusz jest przygnębiony. Stale czuje się pokrzywdzony, bo nikt nie poświęca mu tyle uwagi, ile on jest mu gotów poświęcić. Wszystko wokół dzieje się za szybko, by mógł się do tego włączyć, więc pozostaje na uboczu.

W szkole jest zmęczony i napięty, a odpoczywa w domu - z książką w ręku, przy komputerze lub planując lepszą przyszłość. Przeszłości raczej nie lubi, w tym zwłaszcza swoich zachowań. Ma silne poczucie winy z powodu rzekomych i prawdziwych zaniedbań, zbyt wielu utraconych szans.

Beata jest ostrożna. Nigdy nie podejmuje decyzji bez rozważenia wielu racji. Przestrzega stałych zasad organizacji pracy, a w dyskusjach zajmuje stanowisko pojednawcze. Jej spokój udziela się w klasie nawet awanturnikom. Uczniowie i nauczyciele zawsze mogą na nią liczyć, choć wydaje się nigdy nie spieszyć. Koleżanki są zdania, że jest trochę nudna, ale do niej przychodzą po radę. Chociaż często przyznaje, że czegoś dobrze nie wie, jest ostoją społeczności klasowej.

Temperament nauczyciela

Łatwiej zgadzamy się z ludźmi o podobnej osobowości, ale nie jest to reguła pełna. Introwertycy mogą gorzej współpracować między sobą niż z ekstrawertykami, a osoby wysokoreaktywne, gdy jest ich dwie lub więcej, mogą popadać w konflikty niszczące wszelkie więzi. Jak zatem dobierać nauczycieli, by koszty psychologiczne kształcenia nie były - po obu stronach - zbyt wielkie? Czy temperament ma znaczenie dla powodzenia pedagoga?

Na to pytanie odpowiada badanie przeprowadzone w szkołach średnich we Francji, z udziałem 431 młodych nauczycieli (Criner, 1963). Jego najważniejsze wyniki (por. Niemierko, 1969, s. 27-31) przedstawia tab. 6.