img052 (34)

Pilność

zupełnie nie jest pilny, zawsze odrabia lekcje nieporządnie (pracuje poniżej swoich możliwości)	Towarzyskość	jest bardzo pilny, zawsze odrabia lekcje porządnie
1 1	2 3 4 . 1 1 1	5
najchętniej bawi się w grupie, wyraźnie garnie się do innych dzieci		najchętniej bawi się sam, trzyma się z dala od innych dzieci

Przy dokonywaniu szacowania posługujemy się poszczególnymi skalami ocen lub ich zestawami. Odpowiednio dobrane zestawy skal ocen pozwalają na opracowanie profilu psychologicznego. Poniżej podany jest przykład zestawu skal ocen oraz profilu psychologicznego zawierającego graficzny obraz zdolności ocenianej osoby.

Skala uzdolnień

Ogólna

inteligencja

Uzdolnienia

matematyczne

Uzdolnienia

artystyczne

Uzdolnienia

manualne

Uzdolnienia

organizacyjne

Uzdolnienia

sportowe

Szacowanie jest przeprowadzane przez tzw. kompetentnych sędziów. Są to osoby dobrze znające ocenianą jednostkę, mogące określić właściwości jej zachowania się. W odniesieniu do dziecka sędziami mogą być nauczyciele, wychowawcy, rodzice i inne osoby mające z nim bliższe kontakty. Dla zwiększenia wiarygodności szacowań dokonywane są one niezależnie od siebie przez kilku sędziów. Tak na przykład szacowanie zachowania się dziecka może być przeprowadzane przez różnych nauczycieli oraz rodziców.

Oceniając wartość skal ocen należy stwierdzić, że są one narzędziem przydatnym do dokonywania szybkiego pomiaru szacowanych cech. Jest to potrzebne w rozmaitych badaniach diagnostycznych, w których niejednokrotnie zachodzi konieczność określenia w krótkim czasie osobowości danej jednostki. Za pomocą skal ocen można porównywać różne osoby pod względem szacowanych cech oraz określić zachodzące różnice indywidualne. Szacowanie danej cechy może być dokonywane w pewnych odstępach czasu w odniesieniu do tej samej osoby, umożliwiając określenie zmian w jej zachowaniu się wywołanych wpływem środków oddziaływania wychowawczego lub zaistniałej sytuacji eksperymentalnej.

Stwarzając możliwości ilościowego oceniania zachowania się szacowanie posiada równocześnie szereg braków, obniżających metodologiczną wartość tej techniki pomiaru. Szacowanie powinno opierać się na systematycznej obserwacji, zaś dokonywane oceny być rezultatem dobrej znajomości zachowania się ocenianej osoby. Tymczasem brak jest odpowiednio wypracowanych metodologicznych podstaw przechodzenia od obserwacji do szacowania, nie określa się zazwyczaj, jak powinny być prowadzone obserwacje, w jakiej ilości, przez jaki okres, by można było dokonać szacowania odpowiednich cech. W rezultacie czynność ta opiera się nieraz w większym stopniu na zawodnej intuicji szacującego niż na należytej znajomości zachowania się ocenianej jednostki. Uzyskane w ten sposób rezultaty liczbowe stwarzają pozory ścisłości, na liczbach mających być miernikiem szacowanych cech dokonuje się wielu operacji matematycznych, formułuje się wnioski; ich wartość jest zawodna, jeżeli dane liczbowe, na których wnioski te opierają się, nie są wiarygodne i właściwie sprawdzone.

Ponieważ podstawę szacowania stanowią obserwacje spontanicznego zachowania się, dlatego — pragnąc posługiwać się skalami ocen — trzeba przede wszystkim przeprowadzić obserwacje zgodnie z zasadami już omówionymi.’ Zasad tych nie będziemy tu powtarzać, niemniej warto

¹ Patrz podrozdział pt. Obserwacje spontanicznego zachowania się (str. 66—78).

103