img095 (12)

83, i wbrew temu, co rozum nakazuje. Dobrem więc, którego człowiek nie czyni, gdy go chce, jest: nie pożądać przeciw rozumowi, jak powiada tamże glossa Augustyna.

2.    Tych słów Apostoła nie należy rozumieć w tym sensie, jakoby człowiek nie chciał i nie biegał pod wpływem wolnej decyzji, lecz że wolna decyzja do tego nie wystarcza, jeżeli nie porusza i nie wspiera jej Bóg.

3.    Poruszenie wolnej decyzji ma przyczynę w niej samej, gdyż człowiek za pośrednictwem wolnej decyzji pobudza sam siebie do działania. Natomiast koniecznym znamieniem wolności nie jest to, by rzecz wolna była pierwszą swoją przyczyną, podobnie jak do tego, by coś było przyczyną czegoś innego, nie potrzeba, by było ono przyczyną pierwszą. Bóg więc jest pierwszą przyczyną poruszającą zarówno naturalne, jak i dobrowolne przyczyny. I podobnie jak wprawiając w ruch przyczyny naturalne nie powoduje tego, by akty ich przestały być naturalne, tak też nadając poruszenie przyczynom dobrowolnym nie znosi dobrowolności powodowanych przez nie działań, lecz raczej dobrowolność tę w nich sprawia, gdyż Bóg działa w każdej rzeczy zgodnie z jej właściwością.

4.    Powiedzenie, że droga człowieka nie jest jego, odnosi quod homo non facit cum vult, scilicet non concupiscere contra ratio-nem i, ut glossa Augustini ibidem dicit.

AD SECUNDUM dicendum quod verbum illud Apostoli non sic est intelligendum ąuasi homo non velit et non currat libero arbitrio: sed quia liberum arbitrium ad hoc non est sufficiens, nisi moveatur ct iu-vetur a Deo.

AD TERTIUM dicendum quod liberum arbitrium est causa sui mo-tus: quia homo per liberum arbitrium seipsum movet ad agendum. Non tamen hoc est de necessitate libertatis, quod sit prima causa sui id quod liberum est: sicut nec ad hoc quod aliquid sit causa alterius, re-quiritur quod sit prima causa eius. Deus igitur est prima causa mo-vens et naturales causas et voluntarias. Et sicut naturalibus causis, movendo eas, non aufert quin actus earum sint naturales; ita moven-do causas voluntarias, non aufert quin actiones earum sint volunta-riae, sed potius hoc in eis facit: operatur enim in unoquoque secun-dum eius proprietatem.

AD QUARTUM dicendum quod dicitur non esse in homine via

■ por. lit, 493 nn

się do realizowania wyboru, w czym człowiek niezależnie 83, od tego, czy chce, czy nie chce, może napotkać na przeszkody. Sam zaś wybór zależy cd nas, założywszy jednak pomoc Bożą.

5. Jakość przysługująca człowiekowi jest dwojaka: jedna naturalna, druga uzupełniająca. Naturalna zaś jakość odnosić się może bądź do części obdarzonej umysłem, bądź też do ciała i do władz związanych z ciałem. Z racji więc tego, że człowiek jest taki a taki dzięki jakości naturalnej, która dotyczy części obdarzonej umysłem, dąży on z natury do ostatecznego celu, a mianowicie do szczęśliwości. To pożądanie zaś jest naturalne i nie podpada pod wolną decyzję, jak to wynika z tego, co poprzednio ¹ było powiedziane. —

Od strony zaś ciała i władz związanych z ciałem może być człowiek taki a taki dzięki jakości naturalnej z racji tego, że jest takiej a nie innej kompleksji lub że posiada taką a nie inną dyspozycję skutkiem jakiegokolwiek działania przyczyn cielesnych, które nie mogą pozostawiać śladu w części obdarzonej umysłem, gdyż ta nie jest aktem jakiegoś ciała. Stąd więc płynie, że takim wydaje się każdemu jego cel, jakim ktoś jest pod względem jakości cielesnej, gdyż tego rodzaju dyspozycja skłania człowieka do tego,

eius, auantum ad executiones electionum, in quibus homo impediri potest, velit nolit. Eleetiones autem ipsae sunt in nobis: supposito ta-men divino auxilio.

AD QUINTUM dicendum quod ąuaiitas hominis est duplex: una naturalis. et alia superveniens. Naturalis autem ąualitas accipi potest vel circa partem intellectivam; vel circa corpus et virtutes eorpori annexas. Ex eo igitur quod homo est aliąualis ąualitate naturali quae attenditur secundum intellect.ivam partem, naturaliter homo appetit ultimum finem, scilicet beatitudinem. Qui quidcm appelitus naturalis est, et non subiacet libero arbitrio, ut ex supra dictis patet. — Ex parte vero eorporis et virtutum eorpori annexarum, potest esse homo aliąualis naturali ąualitate, secundum quod est talis complexio-nis, vel talis dispositionis, ex quaeumque impressione corporearum causarum: quae non possunt in inlellectivam partem imprimere, eo quod non est alicuius eorporis aetus. Sic igitur qualis unusquisque est. secundum corpoream ąualilalem, talis finis videtur ci: quia ex huius-modi dispositione homo inclinatur ad eligendum aliquid vel repudian-

441

1

1, 82, l. 2