IMG41 (12)

23 2

MENOJKEUS

za żonę, wówczas Peleus byłby więc „ludzkim” ojcem Menestiosa, podczas gdy „boskim" ojcem pozostawał Sperchejos. Według innej wersji ojcem ludzkim Menestiosa był Boros, syn Perieresa. bg U. XVI173 i schol.: Apd. BM III 13.4.

MENOJKEUS (Msvouceuę) -1. Pierwszy heros tego imienia był poprzez swego ojca, Oklasosa, wnukiem Penteusa. a ojcem Kreona i Jokasty (— Edyp, i tab. 29)

2. Menojkeus, sławniejszy od poprzedniego, jest jego wnukiem, a synem Kreona. Podczas wyprawy Siedmiu Wodzów przeciw Tebom Tejresjas zapowiedział, że tylko wówczas Teby odniosą zwycięstwo, jeżeli poświęci się syna królewskiego, Menojkeusa. Kreon, zmuszony do wyboru między miłością ojcowską a obowiązkiem wobec ojczyzny, poradził synowi ucieczkę, nie wyjawiając mu przyczyny swej rady. Menojkeus wykrył jednak, dlaczego ojciec chciał go usunąć, i zgodził się dobrowolnie na ofiarę. Jest to wersja „tragiczna”, przedstawiona w Fenicjankach Eurypidesa. Według innych przekazów Menojkeus miał być pożarty przez Sfinksa lub sam Kreon miał go złożyć w ofierze.

W pobliżu jego grobowca Eteokles i Polynejkes stoczyli fatalny pojedynek. Na grobie Menojkeusa wyrosło drzewo granatu o owocach koloru krwi. bg

l.SchoLinŁP/s. 942: S..4«. IS6;211:1098; Apd.    ID 6,8; D.S.

IV 67. 2. Ł Pk 769; 911 n.; 1090 iu Paus. 1X25.1: Apd BU ID 6.7: Ru. hkp 21; Ck. Tksc. 148.116; Lav. XIV 240; Stat. Theb. X 774 n.: por. Western. Sfyck.. p. 377,48; SchoL in E. Ph. 1010: Luc. Sak 43.

MENOJTES (Mewoirnę) - imię Idlku herosów epopei trojańskiej, również pasterza, opiekującego się stadami Hadesa na wyspie Erytea (— Geryon). To on doniósł Geryonowi o kradzieży dokonywanej właśnie przez - Heraklesa.

Ten sam pasterz spotyka po raz drugi Heraklesa, kiedy ów zstąpił do państwa umarłych, by zabrać psa Cerbera. Usiłował przeszkodzić Heraklesowi w kradzieży wołów, co mu się jednak nie udało; z tej przygody wyniósł połamane żebra i spotkałby go jeszcze straszniejszy los. gdyby nie interwencja Persefony, która uprosiła Heraklesa, by pozwolił mu odejść, bg.

\pd AM n S. 10 i 12.

MENOJTIOS (Mevotuoq) -1. Olbrzym, syn Japeta i Okeanidy Kiymeny, a brat Atlasa, Prometeusza i Epimeteusa (tab. 38). Za swą pychę i brutalność został rażony gromem przez Zeusa i pogrążony w Tartarze.

Według innego przekazu ów Menojtes był synem nie Kłymene, lecz Agi.

2. Najsławniejszym herosem o tym imieniu był ojciec PatrokJosa. syn Aktora i Ajginy (tab. 30). Ajgine miała poślubić Aktora dopiero po urodzeniu Zeusowi syna Ajakosa. przodka Achillesa. Stąd pokrewieństwo między PatroUosem a jego przyjacielem Achillesem.

Menojtns mieszkał w Opuncie i wysłał swego syna do Pełeusa, kiedy PairoUos zabił przypadkowo w zabawie jednego z towarzyszy, imieniem Kkjtony-mos.

Matką PMroklosa i żoną Mcoojtiosa była Stenete, córka Akasta. Niekiedy » nuejsce Stcnefe występu* Peńopń. córka Peresa.albo Połymele. córka Pełeusa (w tym wypadku Achiki i Pairoklos byłby btakiau kuzynami}.

Mewcauos wyaępuje aa liście Argonautów. lecz nie

odgrywa żadnej roli w tym micie. Opowiadano, ii w Opuncie on pierwszy złożył Heraklesowi hołd należny bóstwom. Mówiono nawet, że córka Menojtiosa imieniem Myrto dała Heraklesowi córkę Eukleję. Owa Eukleja była czczona przez Beotów i Lok rów pod imieniem Artemidy Euklei. bg

1. Hes. Th. 510; Apd. Bibl. 12,3. 2. //. 1307 n.; XI76S; XIII i schol.-XVI13 n. i schol.; XVIII326; XXIII84 n.i schol. ad 86 i 87; Ov. Fast. II 39; Pi. 0.9.67 n. i schol. ad. 104; 109; Apd. Bibi 19,4; ID 13,1; 8; Hyg. Fab.97;A. R I 69n.;Schol.ad.v. 72; Val. FI. 1407; VI343;D. S. IV39; Plu. Arisi. 20: Paus. IX 17, I.

MENTE (Mev0ą) - nimfa w Podziemiu, ukochana Hadesa. Była tak prześladowana przez zazdrosną o nią Persefonę, że bóg przemienił ją w roślinę, miętę. Przeobrażenie to nastąpiło na górze Trifylii w Bitynii. bg

Sir. VDI344; PhoL s.v. Mlv0a; Ov. Ma. X 729.

MENTOR (Mevr&>p) - syn mieszkańca Itaki, zwanego Alkimos. Wiemy przyjaciel Odyseusza, któremu ten wybierając się pod Troję powierzył czuwanie nad swoimi sprawami. Na zgromadzeniu przemawia na korzyść Odyseusza. Wiele razy bogini Atena przybiera . twarz Mentora, to żeby towarzyszyć Telemachowi, to znów żeby nieść pomoc Odyseuszowi podczas walki z zalotnikami hd. bg

Od. n 225 ba III 22 n.; 240 n.; XXII235; XXIV 450 n.

MERIONES (MripióvT]ę) - syn Molosa, Kreteńczy-ka, który sam był nieprawym potomkiem Kreteńczyka — Deukaliona. Pod Troją był najwierniejszym towarzyszem Idomeneusa. Wraz z nim dowodził oddziałem kreteńskim. Wymieniany jest w spisie zalotników gl Heleny i z tego też powodu uczestniczy w wojnie.

Pod Troją dokonuje wielu bohaterskich czynów. Uczestniczy w nocnej naradzie wojennej, rani Deifobo-sa. zabija Adamasa i Akamasa, Harpałiona, Morisa, Hippotiona. Laogona. a jemu samemu udaje się uniknąć ciosów Eneasza. Uczestniczy w walkach wokół ciała Patrokłosa, podejmuje się obowiązku nagroma- _V: dzenia drzewa na jego stos. Bierze udział w trzech konkurencjach podczas igrzysk pogrzebowych wyprą- | wionych przez Achillesa: w wyścigu rydwanów, strzelaniu z łuku, rzucie oszczepem. Jako Kreteńczyk zwycięża w strzelaniu z łuku. Kreta była bowiem krajem łuczników.

Po upadku Troi Meriones, towarzysząc Idomeneuso-wi. powraca szczęśliwie do Knossos. Późniejszy mit pokazuje go w drodze na Sycylię, gdzie przyjęli go koloniści kreteńscy. osadzeni w Heraklei Minojskiej i w Engyon. gdzie w czasach historycznych był przedmio- > tem kultu. Przypisywano mu również założenie Kiessy w Pafiagonii.

Meriones uchodził za znakomitego tancerza, bg

/Z.n645Ł:!V253a^V59;!X83:XI96;260n^XIII159iL;246jL: | 528:567:643-459; XVI514; XVI 342 w;603; 606; XVfl 620. Wk 3 XXm 112 262 850 884-497: D.S.v 5^ 74: Apd    IB 3. U 3

H5Łfafe.81;97;PasŁ V 25.9; PfaL Jfo>r. 2CfcSieph_ Byz.łv. K^łooa: 5 PSa. V 29.

• MERKURY - rzymski bóg Mcrcurius. utożsamiany z greckim Hermesem. Podobnie jak Hermes, opiekuje aę szczególnie kupcami (w jego imieniu znajduje się istotnie rdzeń słowa mm-joaail i i podróżnymi. Po okresie heUemzacji bywa przedsa- | wtanyjako wysłannik Jowisza, a nawet żartobliwie jako Ą

233

MKHHKNK

dwóch starszych synów Kresfontcsa i poślubił, wbrew jej woli, wdowę po nim - Me ropę. Mcropie udało się ocalić najmłodszego syna. Ajpytosa, d/.ięki temu, ze wysiała go do władców Etolii, z którymi kontakt utrzymywała dzięki pośrednictwu starego i wiernego sługi, który odbywał potajemne podróże. Polyfontcs dowiedział się jednak, ze młody AjpyUn żyje, i zaniepokojony tym poszukiwał go, nic chcąc dopuścić, aby pewnego dnia pojawił się jako mściciel. Wyznaczył dużą nagrodę każdemu, kto zabije Aipytosa.

Tymczasem Ajpytos wyrósł i powziął zamiar pomszczenia ojca i braci. Przybrawszy imię I clcłonies. zgłosił się do króla z żądaniem nagrody, zapewniając. iż udało mu się zabić Ajpytota. Kroi nic uwierzył mu na słowo, lecz poprosił, zęby został jakiś czas u niego jako gość. a on tymczasem przeprowadzi dochodzenia. Wtedy Meropę odwiedził sługa spełniający rolę pośrednika między synem a matką. Starzec len zawiadomił ja, ze nie wie, gdzie teraz znajduje się Ajpytos. zniknął bowiem tajemniczo przed kilkoma dniami. Merope nie miała już wątpliwości, że przyjęty przez króla obcy jest, jak utrzymuje, zabójcą jej syna. Nocą wtargnęła do komnaty, gdzie spał rzekomy Tclefonles, zdecydowana go zabić. Już wznosiła sztylet, gdy przybyły w porę starzec powstrzymał jej rękę, rozpoznawszy w rzekomym mordercy własnego syna Meropy, prawdziwego Ajpytosa. Ten wówczas ułożył się z matką, w jaki ■sposób zemścić się na Połyfontesie i jak go zabić Merope przywdziała głęboką żałobę i Połyfonles już me wątpił, że jej syn rzeczywiście nie żyje. Ponadto Merope, która do tej pory odnosiła się wrogo do Połyfontesa, zbliżyła się do niego, dając mu do zrozumienia, jakoby utraciła wszelką nadzieję i pogodziła się z losem Uradowany król przystąpił do składania ofiary dziękczynnej, na którą zaprosił rzekomego Tełefontesa jako honorowego gościa, prosząc, by zgładził zwierzę ofiarne. Przed ołtarzem jednak młodzieniec zamiast zabić ofiarę ugodził Połyfontesa i jednym ciosem pomścił ojca, braci t zapłacił za gwałt tak długo zadawany matce. Wtedy bez trudności dał tą poznać jako król. bg

i. Apd.mm le.SsMMll:0>-żuiv tffcidwi *1 iffc XV atfcP. Ł IB60-.Senr.asYgg. Otarg t IJI.fctllj»nri *

2. E. mokS. npii royUui mwau •    *37. Ąęś.

BM U *. 5: IW IV J. 3k S. 54.

MESSAPOS (Mźoot«o0-heros beocki. który nadał urnę górze Metmpina. na wybrzeżu Beocp. od strony EtAet. Przebywając w łtalw południowej. uadaśz kolei swoje imię kramie Mesaapu.

istniał także heros iłśryjdu, zwany Meatgos łub Mestapios, który według innej tradycji imał być prawdziwym epommem kramy Messapn. bg

gt IX 05. ImS. U)k li Uw«aor. Wn m fEcsc Arna Sfl Sb V* kaęm- 55.1 IW f * Urw w A a w H9I.S ZMtur A

Twa rrn. i rrr *tt

M ESSEN E (Mąaośpngł-córka kaMa Argos. Trio-pasa. led wnuczką Forbaaa (wedhig innego pmtaai jest jego córką -*■ lab. I 7|l

Podabda Fołykaoui. aąjaModaaago ijat króla Spar-ty. Lełekia Skoroaajuanzy syn Lcśchaa Mylt%,odzie-dzrgytkróścspua Mciuacsdłouśi mgżadopadbwa iaaycb ksnia Przy pomocy abanj spartasMbirii i atgEgduebfkdyfcaan zdobył krąg. który aazn&i Mesenią od anścnaBńaag. StabcąfadMuanMaantńaan AadBr

pomocnik w miłosnych poczynaniach pana (na przy* kład w Amjhrionie Plauta, gdzie nie różni się od Hermesa).

Jak można było oczekiwać, pierwsza świątynia Merkurego w Rzymie stanęła w dolinie Wielkiego Cyrku (Circus Maximus) na zboczach Awentynu, w pobliżu rzymskiego portu będącego ośrodkiem handlu. Według tradycji jako datę wzniesienia tej świątyni przyjmuje się rok 496 p.n.e. Świątynia Merkurego jest starsza o trzy lata od świątyni Cerery, wzniesionej w sąsiedztwie. Te dwa sanktuaria zbudowano poza Pomerium (świętym obrębem miasta), co wskazuje raczej na obce pochodzenie boga lub przynajmniej jego kultu.

Na wzór Hermesa atrybutami Merkurego były kadu* ceusz, kapelusz o szerokim rondzie, uskrzydlone sandały, a na koniec sakiewka, symbol zarobków dostarczonych przez handel.

Podobnie jak większość rzymskich bogów Merkury nie posiada mitu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Każde jego wystąpienie w micie jest niejako „przeniesieniem” działania Hermesa. Na przykład w przekazach, w których występuje jako ojciec —■ Euandra. Uchodzi także za ojca Larów (— Lara). Ten mit, być może, znajduje wytłumaczenie w tym, źe Lary podobnie jak Merkury-Hermes są bogami rozdroży, bg

PU ul. Amph. passim: Plu. Parali. 31: Serv. i« Vefg. Am I 170: VIII 130: Ov_ Fan. II 607 n.

MERMEROS (Meppepoę) -jeden z dwóch synów Medei i Jazona. Wraz z bratem Feresem został zabity w Koryncie przez Medeę, pragnącą ukarać Jazona za niewierność (— Jazon, -* Medea) (tab. 21).

Według innej tradycji VI er mer os i Feres zostali ukamienowani przez Koryntyjczyków, ponieważ przynieśli córce króla Kreona zatrute podarki, które spowodowały zgubę jej i króla.

Opowiadano wreszcie także, że Mermeros, starszy syn Jazona i Medei, poniósł śmierć w inny sposób: towarzyszył ojcu do Korkyry na wygnanie po zabójstwie Peliasa (— Medea)i został rozszarpany przez lwicę podczas polowania w Epirze. bg

E. Aled. pasam i schol. ad 10:276: Apd Bibl I 9.2S. Hys FaB 25: 239: Tza. in Lye. 175: 1318: Pw II 3. 6 «

MEROPE (Mepóarj)-Mit zna kilka bohaterek noszących imię Merope.

1.    Jedną z nich jest Plejada, córka Atlasa i Płejone, żona śmiertelnika Syzyfe (tab. 25), króla Koryntu, z którym miała syna — Glaukosa. Spośród wszystkich Plejad Merope jest jedyną, która poślubiła śmiertełm-ka, dlatego też, przemieniona w gwiazdę, plonie w konstelacji słabszym blaskiem niż reprezentujące jej siostry inne gwiazdy.

2.    Bardziej sławna jest córka króla Arkadii, Kypaeło-sa. która wyszła za mąż za Hcraklidę KresJbntesa (tab. 16). Kypselos wydał ją za Kresłbmcaa, aby zapewnić sobie przymierze z -» Heraklidami i zadumać królestwa

Przy podziale Peloponezu między Herakłidów — Kresfontes otrzymał Mesenię. Merope była bobaterk \ przygody uwiecznionej w dramacie Eurypidesa, dziś zaginionym, którego intrygę można jednak odtworzyć. Kresfontes, który według innych przekazów zginął podczas buntu poda tenouego przez jego poddanych, w tragedii został zamordowany przez Połyłooli la jednego z Herakłidów. Pnłyfnawa zabił seź wówczas