img852 (2)

12 Aspekty mitu

interwencji Istot Nadnaturalnych człowiek jest tym, kim jest obecnie — istotą śmiertelną, płciową i kulturotwórczą.

Będziemy mieli jeszcze okazją uzupełnić i pogłębić tych kilka wstępnych uwag, należy jednak od razu podkreślić coś, co wydaje się nam istotne: mit uważany jest za historię świętą, a zatem „historię prawdziwą”, ponieważ odnosi się do faktów rzeczywistych. Mit kosmogoniczny jest „prawdziwy”, ponieważ dowodzi tego istnienie Świata; mit pochodzenia śmierci jest również „prawdziwy”, ponieważ dowodzi tego śmiertelność człowieka itd.

Mit, relacjonując gęsta Istot Nadnaturalnych oraz inne przejawy ich świętej potęgi, staje się modelem pouczającym o wszelkich znaczących czynnościach ludzkich. Gdy misjo-narz-etnolog C. Strehlow pytał Australijczyków Arunta, dlaczego odprawiają niektóre ceremonie, oni odpowiadali mu niezmiennie: „Ponieważ przodkowie to przykazali”^{1 2}, plemię Kai zaś z Nowej Gwinei odmawiało zmiany właściwego sobie sposobu życia i pracy, tłumacząc to następująco: „Tak czynią Nemus (mityczni Przodkowie) i my czynimy w ten sam sposób’.’ Zapytany o przyczyną takiej, a nie innej fonny pewnego szczegółu ceremonii, pieśniarz Navaho odpowiadał: „Ponieważ święty Lud za pierwszym razem czynił to tak samo”³. Identyczne uzasadnienie możemy odnaleźć w modlitwie towarzyszącej prymitywnemu rytuałowi tybetańskiemu: „Jak zostało przekazane od czasu stworzenia ziemi, tak i my musimy składać w ofierze... Jak nasi przodkowie niegdyś czynili, tak i my czynimy dzisiaj”⁴.

Podobne jest również uzasadnienie przywołane w Indiach przez teologów i osoby dbające o czystość kultu. „Musimy robić to, co bogowie uczynili na początku”. (SialapathabrahmanaV\\, 2, 1, 4.) „Tak uczynili bogowie, tak czynią ludzie” (Taittirijubrahmam 1,5,9,4)⁵.

Jak udowodniliśmy już to w innej książce⁶, nawet te zachowania i czynności człowieka, które nie dotyczą bezpośrednio sfery sacrum, mają swoje wzorce w gestach Istot Nadnaturalnych. W plemieniu Navaho

kobiety zobowiązane są siadać na podwiniętych do boku nogach, mężczyźni zaś z nogami skrzyżowanymi przed sobą, ponieważ powiedziane jest, że na początku kapryśna Kobieta i Pogromca potworów usiedli w takich pozycjach⁷.

Według mitycznych tradycji australijskiego plemienia Karadjcri, wszystkie zwyczaje i zachowania ustanowione zostały w Czasach Snu przez dwie Istoty Nadnaturalne, Baga-djimbiri (na przykład sposób prażenia pewnych ziaren lub polowanie na zwierzynę za pomocą kija, specjalna pozycja, jaką należy przyjąć przy oddawaniu moczu, itd.⁸).

Nie warto mnożyć dalszych przykładów. Jak pokazaliśmy w naszej pracy Le Mythe de VEternel Retouń jak przekonamy się w jeszcze bardziej dobitny sposób w dalszej części tej książki, podstawowa funkcja mitu polega na przedstawianiu pouczających modeli dla wszystkich rytuałów i ważnych czynności: zarówno sposobu odżywiania się czy zawierania związków małżeńskich, jak i dla pracy, wychowania, sztuki czy wiedzy. Koncepcja ta nie jest bez znaczenia wtedy, gdy

1

   C. Strehlow, Die Aranda- und Loritja-Stamme in Zentral-Australien, t. III, s. 1; por. L. Levy-Bruhl, La Mythologieprimitive, Paris 1935, s. 123. Zob. także T.G.H. Strehlow, Aranda Traditions, Melbourne University Press 1947, s. 6.

2

   Ch. Keysser, cytowany przez Richarda Thurnwalda w: tegoż, Die Eingeborenen Austaliens und der Siidseeinseln, Religions-geschichtUches Lesebuch 8, Tiibingen 1927, s. 28.

3

   C. Kluckhohn, Myths and Rituals: A General Theoty, „Haryard Thcological Rcview”, t. XXXV/1942, s. 45-79, s. 66. Zob. tamże inne przykłady.

4

   M. Hermanns, The Indo-Tibetans, Bombay 1954, s. 66 i nast.

5

   Zob. M. Eliade, Le Mythe de I 'Eternel Retour, Paris 1949, s. 44 i nast. (The Myth of tlte Eternal Return, New York 1954, s. 21 i nast.)

6

   Eliade, Le Mythe de I'Eternel Retour, dz. cyt., s. 53 i nast.

7

   Kluckhohn, Myths and Rituals: A General Theory, dz. cyt., s. 61, cytujący W.W. Hill, The Agricultural and Hunting Methods of the Navaho Indians, New Havcn 1938, s. 179.

8

   Por. Eliade, Mity, sny i misteria [przełożył Krzysztof Kocjan, Wydawnictwo KR, Warszawa 1994, s. 201-202 przyp. tłum.].