IMG67 (2)

4.5. PYTANIA I ODPOWIEDZI

Pytania to niezwykle ważne narzędzie pracy nauczyciela i ucznia!

• Pytania są.odpowiednie dla fazy początkowej lekcji — wtedy koncentrują uwagę, weryfikują posiadany zasób wiedzy i umiejętności w punkcie startowym, identyfikują uczniowskie ścieżki myślenia, skojarzenia...(z czym wam się to kojarzy..., co wam to przypomina..., jak to będzie działać..., co się stanie dalej..., co to znaczy...). Pytania te mają charakter kreatywny, o ile nie będziemy się domśgać dokładnego brzmienia definicji (z przecinkami włącz- • nie). Te „poszukujące” pytania wymagają tolerancji dla każdej odpowiedzi. Jak wiadomo tolerancja — nie znaczy akceptacji! Każda zatem odpowiedź jest przyjmowana z ewentualnym „mhm, proszę o kolejne przybliżenia!”. Zawsze w klasie znajdzie się ktoś kto wie, a poprzez te wspólne poszukiwania i pewien zabawowy nastrój, przy okazji, utrwali się to, co trzeba. Chyba, że uczniowskie próby będą kwitowane lekceważącym komentarzem lub wystawione na publiczne pośmiewisko. Wtedy gotowość do poszukiwania odpowiedzi i podejmowania prób — zaniknie; zaś triumfalnie zagoszczą nieśmiertelne, wyklepane definicje.

• Pytania są także właściwe dla etapowej diagnozy „przyrostu" wiedzy, ewentualnie ponownie koncentrujące uwagę (na wybranym aspekcie rzeczy). W tej

•    fazie warto stosować pytania prowokacyjne — sprawdzające, stopień pewności i przyswojenia materiału (A co by było, gdyby...?). Jeśli ktoś czegoś nie rozumie — nie ma potrzeby się denerwować! Można „przekazać” trud wyjaśniania innym uczniom (i znowu na ogół — zawsze ktoś w klasie rozumie!).

•    Pytania odgrywają też wielką rolę w fazie podsumowującej i ewaluacji lekcji lub kilku — zamykających pewną całość tematyczną.

o której godzinie rozgrywała się bitwa pod Grunwaldem?

Prosząc o odpowiedzi w formie pisemnej lub ustnej, możemy ponadto zadawać pytania następującej natury:

•    diagnozujące stan wiedzy w obrębie jakiegoś tematu — z czym wam się to kojarzy, co wam to przypomina, jak to będzie działać, co się stanie dalej, co to znaczy...

•    kontrolującej przyrost wiedzy i umiejętności

•    oceniające reakcje i stosunek do wprowadzanych treści

•    wspomagające rozumienie i interpretację treści (mini-konkursy, mini-konfe-rencje prasowe, testy z pytaniami otwartymi lub zamkniętymi, opracowanie instrukcji, przepisu, szczegółowych definicji, rozwiązywania zadań lub problemów z jednym lub wieloma rozwiązaniami itp.)

•    wspomagające stawianie hipotez i transfer wiedzy na inne obszary.

•    filozoficzno-refleksyjne, poszerzające generalnie kontekst nauczania (jakie to ma znaczenie? skąd my to wszystko wiemy? do czego to prowadzi?)

•    filozoficzno-refleksyjne badające myślenie (np. przy wykorzystaniu narzędzia „6 myślowych kapeluszy” lub pytań prowokacyjnych wg. Edwarda de Bono).

6 Myślowych Kapeluszy Edwarda de Bono

•    Kapelusz BUŁY: FAKTY

Liczby, dane — zbadane, zmierzone. Co wiemy, jakie dane możemy zdobyć. Zestaw informacji z dokumentów, analiz, statystyk.

•    Kapelusz CZERWONY: EMOCJE

Odczucia na gorąco. Co odczuwamy w związku z tą sprawą, z tym pomysłem? Czy to nam się podoba, czy nie. Co budzi niepokój?

•    Kapelusz CZARNY: PESYMIZM

Widzenie sprawy w czarnych okularach. Krytyka. Ostrożność. Wady, niedociągnięcia. Braki i zagrożenia. Uboczne skutki. Konkretne konsekwencje niekorzystnego obrotu spraw.

•    Kapelusz ŻÓŁTY: OPTYMIZM

Widzenie spraw przez różowe okulary. Zalety i korzyści danego rozwiązania. Entuzjazm totalny.

•    Kapelusz ZIELONY: MOŻLIWOŚCI

Pomysły prowokacyjne — „balony próbne” (co by było, gdyby...) Co możemy zrobić? Jak można to udoskonalić? Gdzie jeszcze zastosować?

•    Kapelusz NIEBIESKI: ANALIZA PROCESU

Oglądanie przebiegu procesu myślowego „z góry”: który kolor przeważą, czy wypowiedziano stanowiska wszystkich kolorów? Jaki kolor należy teraz wprowadzić?

Sprawdź swoje myślenie!

Jakiego koloru najczęściej są twoje myśli?

W jakim „kapeluszu” siedzisz na zebraniu szkolnym, przyjęciu towarzyskim lub gdy rozmawiasz o tzw. życiu?

Spróbuj częściej myśleć na zielono, na żółto!

Umysł potrafi myśleć w każdym kolorze.

Czarne myślenie jest najłatwiejsze, inne kolory wymagają nieco odwagi i wyobraźni!

—94 —

— 95 —