IMG32 (7)

298 Ich dzień powszedni

stworzenia słowników, których sporo odkopano i które dzięki temu, że semicki język Akadów pozostał żywy wówczas, gdy sumeryjski stał się już tylko językiem liturgii i wtajemniczonych naukowców, dopomagają walnie w odczytaniu i zrozumieniu sumeryjskich tekstów. W okresie III dynastii Ur spora część uczniów musiała się rekrutować z ludności niesumeryjskiej, co wyraźnie stwierdza maksyma: „Oto sługa, który rzeczywiście uczył się języka sumeryjskiego”. Inny wniosek, jaki z tego powiedzenia wypływa, podsuwa myśl, że jednak nie tylko zamożni uczyli się w szkołach i że wśród sług nie brakło ludzi przynajmniej po części wykształconych.

Na czele szkoły zwanej po sumeryjsku edubba — „dom tabliczek” stał „ojciec domu tabliczek”, zaś jego pomocnikiem był „wielki brat”. Im i zespołowi „mistrzów” (m.in. „mistrza rózgi”, który troszczył się o dyscyplinę) powierzona była opieka nad uczniami — „synami domu tabliczek”.\Nauka trwała wiele lat — od dzieciństwa do osiągnięcia wieku męskiego, ale ten, kto wytrwał, okazał się zdolny, mógł liczyć na zajęcie wysokiego urzędu, na zaszczyty i bogactwa^

DZIEŃ UCZNIA

Nieocenionym źródłem wiedzy o dniu powszednim szkoły i ucznia w Sumerze jest tekst pochodzący z ok. 2000 roku, z czasów panowania III dynastii Ur. Musiał on się cieszyć dużą poczytnością, skoro odnaleziono ponad dwadzieścia kopii. Czterdzieści z górą lat trwała praca nad przekładem poszczególnych fragmentów, nad restaurowaniem całości kompozycji.'Trudzili się nad tym Radau i Langdon, Chi era i de Genouillac, Jacobsen i Landsberger, Falken stein i Kramer, który zinterpretował pełny tekst Życia szkolnego! Autor pozostaje nieznany — Kramer przypuszcza, że był nim jakiś nauczyciel, Falkenstein upatruje w nim raczej ucznia, starszego i utalentowanego, który z humorem napisał wypracowanie na temat „Mój dzień w szkole i w domu”. Zresztą posłuchajmy w pełnym brzmieniu słów opowieści o doświadczeniach i przypadkach anonimowego „syna domu tabliczek”.

„Uczniu, dokąd chodziłeś od najwcześniejszych dni?”

„Chodziłem do szkoły.”

„Cóżeś w szkole robił?”

„Odczytywałem moją tabliczkę, jadłem moje śniadanie, sporządziłem moją tabliczkę, zapisałem ją, ukończyłem...

Po zamknięciu szkoły poszedłem do domu, wszedłem do domu, gdzie mój ojciec siedział.

Powtórzyłem ojcu moje pisemne ćwiczenie,

przeczytałem mu moją tabliczkę — mój ojciec był zadowolony,

znalazłem uznanie u mego ojca.”

Bezpośrednio po tym następują słowa skierowane przypuszczalnie do matki, a może do kogoś ze służby:

Jestem spragniony — daj mi się napić, jestem głodny — daj mi chleba,

umyj mi nogi, przygotuj mi posłanie, chcę udać się na spoczynek; obudź mnie wczesnym rankiem,

nie mogę się spóźnić, [w przeciwnym razie] mój nauczyciel mnie wychłoszcze.”

Gdy obudziłem się wczesnym rankiem, ujrzałem matkę i

tak do niej rzekłem: „Daj mi moje śniadanie, chcę iść do szkoły”...

Moja matka dała mi dwa placki, udałem się do szkoły.

W szkołę „dyżurny” rzekł do mnie: „Dlaczegoś się spóźnił?”

Zląkłem się, moje serce biło szybko.

Stanąłem przed moim nauczycielem, wskazał mi moje miejsce.

Mój „ojciec szkoły” odczytał moją tabliczkę, zapałał gniewem (?), wy chłostał mnie...

Następne wiersze są świadectwem, że ów opisany dzień nie należał do najszczęśliwszych w życiu ucznia. Każdy z wymienionych przezeń nauczycieli uznał widać, że chopiec zasłużył na lanie. Warto też zwrócić uwagę, że w szkole sumeryjskiej przypuszczalnie w dni pogodne wszystkie zajęcia odbywały się na dziedzińcu. Wskazuje na to fragment, w którym nauczyciel „odpowiedzialny za dziedziniec” nakazuje uczniom: „piszcie’' ; Mimo iż fragment ten jest częściowo

zniszczony, warto przytoczyć ocalałe przetłumaczone zwroty: ą

Ten, który jest odpowiedzialny za dziedziniec, powiedział: „Piszcie!",... spokojne

miejsce.

Wziąłem moją tabliczkę...

Zapisałem moją tabliczkę...

Ten, który był odpowiedzialny za... [rzekł] „Dlaczego bez mego zezwolenia

rozmawiałeś?”, wychłostał mnie.

Ten, który był odpowiedzialny za... [rzekł] „Dlaczego bez mego zezwolenia podnosiłeś wysoko głowę?”, wychłostał mnie.

Ten, który był odpowiedzialny za rysunek [rzekł] „Dlaczego bez mego zezwolenia

wstałeś?”, wychłostał mnie.

Ten, który był odpowiedzialny za bramę [rzekł] „Dlaczego bez mego zezwolenia

wychodziłeś?'’, wychłostał mnie.

Ten, który był odpowiedzialny za... [rzekł] „Dlaczego bez mego zezwolenia wziąłeś?”, wychłostał mnie.

Ten, który był odpowiedzialny za [język] sumeryjski [rzekł]: „Mówiłeś .....”,

wychłostał mnie.

Mój nauczyciel [rzekł] „Twoja ręka nie jest dobra”, wychłostał mnie.

Opowiedział syn ojcu o tych nader przykrych przeżyciach i jął go przekonywać, że należy nauczycielowi wręczyć zapłatę i dary, aby tym pozyskać jego przychylność,/

Temu, co rzekł syn, ojciec dał posłuch.

Nauczyciel został przyprowadzony ze szkoły,

gdy wszedł do domu, usadowiono go na honorowym miejscu.