20400 IMG25 (8)

ich dzień powszedni

prostokątny dziedziniec, wokół którego znajdowały się pokoje mieszkalne. Pr<*., jednego wielkiego pokoju mieszkańcy dysponowali paroma mniejszymi, a także pomieszczeniem służącym jako łazienka. Obok niej przeważnie znajdowała się ubikacja. Spiżarnia i pomieszczenia kuchenne z piecem do wypiekanie dałeba dopełniały całości. Im rozlegiejszy był dom, z tym większej składał się liczby pokojów mieszkalnych, sypialnych, pomieszczeń dla służby, spiżarni ud., zgrupowanych nieraz wokół kilku dziedzińców. Doskonale zachowane ruiny jednego z domów w Tell Asrnar pozwoliły odtworzyć położenie drzwi, których wysokość wynosiła zaledwie 1,57 m. Tak więc wchodząc do pokoju trzeba byłe się schylać. Okien raczej nie przebijano. ..

Przeważały budynki jednopiętrowe', dopiero pod koniec Ul tysiąclecia zdarzają się dwupiętrowe, w których schody albo drabiny wiodły z wewnętrznego dziedzińca do górnych pomieszczeń. Domy jedenasto- i więcej pokojowe, zajmujące powierzchnię dwustu, a nawet trzystu metrów kwadratowych, nie byty rzadkością Życie rodzinne koncentrowało się przypuszczalnie w głównym, największym pokoju mieszkalnym, gdzie spożywano posiłki i przyjmowano gości, Po zachodzie słońca, w razie potrzeby, pokoje oświetlano za pomocą glinianych lampad, napełnionych olejem sezamowym.

Ulice sumeryjskich miast były wąskie (3—6 m) — niektóre nie osiągały więcej niż 2 m szerokości — nie brukowane, i wiły się między ślepymi murami osłaniającymi budynki mieszkalne. Uczeni oceniają, że liczba mieszkańców największych miast sumeryjskieb wahała się w granicach około 40 tysięcy w okresach ich największego rozkwitu.

Poznaliśmy już mieszkańców wsi. Przyjrzyjmy się teraz z kolei rmeszkańcon sumeryjskiego miasta. Trzon ludności miejskiej stanowili rzemieślnicy. Ich umiejętności zadecydowały o tym, że wyroby sumeryjskie, obok zboża i innych artykułów rolniczych, należały do najbardziej poszukiwanych towarów w ówczesnym świeeie. Jakość tych wyrobów — zwłaszcza narzędzi i broni — uczyniła możliwym rozwój gospodarczy i polityczny kraju. Bardzo wcześnie posiedli Sumerowie sztukę posługiwania się kołem garncarskim, kucia i wytapianiu metalu, obróbki drewna i kamienia, W przedhistorycznym okresie ustroju mdowo--piemiennego rzemieślnicy nie stanowili oddzielnej warstwy ludności — jak wszyscy członkowie wspólnoty wytwarzali dobra potrzebne społeczaoŚSTZ cbwiłs koncentracji życia gospodarczego w świątyni, kiedy główną troską siało się gromadzenie żywności dla zabezpieczenia się przed klęską głodu i stworzenie nadwyżek, niezbędnych do prowadzenia transakcji handlowych, rzemieślmo zaczynają produkować również „dla centrali*’. Ze świątyni otrzymują surowiec, świątyni przekazują gotowe wyroby — przede wszystkim narzędzia do pracy im roli. Ta centralizacja rzemiosła narastała w ciągu wieków, aż wreszcie w okresie III dynastii Ur spotykamy warsztaty rzemieślnicze stanowiące w ówczesnych warunkach odpowiedniki naszych wielkich zakładów przemysłowych.

lud UTALENTOWANYCH RZEMIEŚLNIKÓW

Najstarsze piktograficzne tabliczki z dolnych warstw Unik me przynoszą żadnych właściwie wiadomości o rzemiośle i rzemieślnikach. Tylko jedna z 578 tabliczek pochodzących z owego okresu wspomina o cieśli. Ale już w okresie Uruk/Ożamdat fusr cieśle wymieniani są często, a obok nich kowale. Spotyka się nawet określenie gm$ gal. co oznacza wielkiego kowala i świadczy o istnieniu jakiejś organizacji wśród rzemieślników. Tabliczki z Ur z pierwszej połowy Ul tysiąclecia mówią c dalszym rozwoju rzemiosła kowalskiego i kamieniarskiego. Zresztą — istotniejszym niż dokumenty gospodarcze dowodem tego rozwoju są Wyroby sumeryjskich rzemieślników. Szybki i gwałtowny rozkwit cy wilizacji, będący wynikiem wzrostu produkcji rzemieślniczej, narzucał konieczność jej ciągłego doskonalenia i różnicowania. Obok cieśli i stolarzy, kowali i murarzy, kamieniarzy i budowniczych statków, obok mistrzów pieczenia chleba. warzenia piwa, rzeźnictwa itd. pojawiają się przedstawiciele węższych specjalności — cyzlerzy i mistrzowie żyłowania w kamieniu, glinie czy metalu, garncarze produkujący wymyślne rodzaje naczyń. wikliniarze i tkacze, i widu innych, i

Świątynie, zatrudniające liczny personel kultowy i administracyjny, musiały zapewnić tym ludziom utrzymanie. Organizowano więc piekarnie, gorzelnie, kuchnie. Przygotowywano w nich strawę dla bogów, kapłanów, urzędników, licznej świty ensiego. Gdy pałac uniezależnił się od świątyni, podobna sytuacja istniała i w jego gospodarstwie^ Wszystko, co wydawano ze spichlerzy i magazynów do przerobu w młynach, kuchniach, warzelniach piwa i innych napojów podlegało równie ścisłej ewidencji jak dostawy gotowych produktów. Dokumenty przewidywały nawet wysokość odpadów, Tak, dla przykładu, brzmi fragment spraw ozdania dotyczącego miesięcznych dostaw dla kuchni jednej ze świątyń w Lagasz:

l V, fur jęczmienia na mąkę gu. odpady % gur Z % gur jęczmienia na 2 trwałe eblpby 78 eUa tłuczonego jęczmienia 12 % gur pszenicy na cbieby, odpady 2 gur 12 siła.

Tak samo dokładnie formułowano pokwitowania odbioru gotowych produktów.

26 sHe 60 siła 36 sih

10 miar przedniego piwa: niezbędny do lego łuskany emmer * niezbędny do tego słód niezbędne do tęgo „chluby piwne"

Piwowar Amarfciskar piwa tego .dostarczył.

W gorzelniach prócz piwa wyrabiano również mocniejsze napoje, m.m. wino

⁴ odmiano pKioncy