IMG$86 (2)

wskazuje wielu współczesnych pedagogów. Szczególną jednak rolę spełnia on w przypadku uczniów społecznie nieprzystosowanych, których doświadczenia życiowe są' zazwyczaj bardzo bogate, urozmaicone, niekiedy wręcz dramatyczne i obfitujące w wartości mające duże znaczenie w usprawnianiu zajęć lekcyjnych. Należy tylko umożliwić im' korzystanie z tych doświadczeń. Mam na myśli przede wszystkim praktyczne umiejętności i gotowość do wykonania zadań, których sens dobrze rozumieją i które gwarantują uzyskanie przez nich oczekiwanych wyników.

Współudział uczniów w przygotowaniu lekcji może przejawiać się w pracy indywidualnej, zespołowej i zbiorowej. Zbiorowy współudział uczniów w przygotowaniu lekcji polega na tym, iż cała klasa uczestniczy na przykład w wycieczce szkolnej lub oglądaniu filmu czy też sztuki teatralnej pod kątem zapowiedzianej uprzednio lekcji, a także poprzez czytanie odpowiedniej lektury, w tym zwłaszcza czytanki lub jakiegoś fragmentu z podręcznika szkolnego, zanim jeszcze nauczyciel dokona wprowadzenia lub udzieli odpowiednich wyjaśnień związanych z tematem zadanej uczniom lektury.

Z wychowawczego punktu widzenia najbardziej korzystny, zwłaszcza w przypadku uczniów sprawiających trudności wychowawcze, wydaje się współudział w przygotowaniu lekcji w ramach działalności indywidualnej lub grupowej (zespołowej). Indywidualny współudział uczniów w przygotowaniu lekcji ma miejsoe wówczas, gdy dany uczeń sam — bez niczyjej pomocy — angażuje się w wykonanie zadań, które w najbliższej przyszłości mają urozmaicić i usprawnić określony tok lekcyjny. Mogą być to różne zadania. Uczniowie trudni chętnie podejmują się wykonania takich zadań, które nie wymagają większego wysiłku intelektualnego. Polegają one przeważnie na odwoływaniu się do ich sprawności praktycznej. Mogą dotyczyć różnych czynności manualnych, jak naprawa sprzętu, przyrządów, aparatury, sporządzenie nieskomplikowanych pomocy naukowych, a także pewnych czynności natury usługowo-technicznej, jak przyniesienie potrzebnych książek z biblioteki lub przygotowanie odpowiedniej aparatury audiowizualnej i zapoznanie pozostałych uczniów z jej obsługą. Zaangażowanie uczniów trudnych do tego rodzaju prac przygotowawczych przed zaplanowaną lekcją może stanowić moment zwrotny w ich życiu szkolnym. Przede wszystkim przekonują się, że są i mogą być użyteczni w ogólnym procesie nauczania. Nabywają w ten sposób większego szacunku dla siebie i szkoły, która dotąd dla niejednego z nich była tylko terenem bezużytecznie spędzanego czasu, gdzie wykonywać musiał zadania wyłącznie niechciane, obce jego zainteresowaniom i potrzebom, a nierzadko również przekraczające jego zdolności i umiejętności.

Nie byłoby jednak wskazane zachęcanie uczniów trudnych lub sugerowanie im wykonywania jedynie tego typu zadań. Groziłoby to zbyt jednostronnym ich rozwojem i przyzwyczajaniem jedynie do zadań łatwych. Niemniej jednak w początkowym okresie włączania ich do czynnego udziału w przygotowanie lekcji powierzanie im zadań praktycznych może przełamać ich dotychczasową bierność, a zwłaszcza brak wiary w siebie i przekonać o zasadności interesowania się nauką szkolną również przed lekcjami.

Niebagatelną sprawą w przypadku podjęcia przez ucznia trudnego zadania — i to nawet wtedy, gdy stanowi ono minimalny wkład w przygotowanie lekcji — jest świadomość dostrzegania tego przez nauczyciela. Niekoniecznie należy ujawnić taką postawę wobec całej klasy. Można zadowolić się drobnym, nie rzucającym się w oczy gestem lub wyrazem twarzy, okazywanym uczniowi, co jest równoznaczne z naszą dla niego aprobatą i u-znaniem. Można też powiedzieć kilka przyjemnych słów. Ma to znaczenie czynnika stymulującego dalszą jego aktywność.

•Zespołowy - współudział uczniów w przygotowaniu lekcji odbywać się może w ramach dwojakiego rodzaju zespołów uczniowskich, mianowicie zespołów wykonujących doraźne zadania związane z konkretną lekcją i zespołów stałych, specjalizujących się w różnych dziedzinach wiedzy szkolnej z określonego przedmiotu nauczania.

Zespoły pierwszego typu powstają z reguły w wyniku zadeklarowania przez uczniów swojej pomocy w organizowaniu lekcji na specjalnie wybrany i ulubiony przez nich temat. Gotowość taką zgłaszają oni — jak wiemy — już nazajutrz lub po kilku dniach od chwili ustalonego wspólnie planu lekcji na

125