m17 (4)

2. Przegląd podstawowych metod badawczych 62

mentach tych stosuje się dokładne i precyzyjne techniki badawcze i metody pomiarowe. Wyniki tych badań wykazują małą zmienność, a do ich interpretacji przeważnie nie jest potrzebne stosowanie skomplikowanych metod statystycznych. Eksperymenty laboratoryjne są stosowane przede wszystkim w badaniach podstawowych, a wyniki i wnioski z tych doświadczeń nie powinny być przenoszone bezpośrednio do praktyki, gdyż wamnki, w jakich przebiegają, znacznie odbiegają od normalnych, materiał zaś jest często odmienny od tego, który jest przedmiotem zainteresowania praktyki gospodarczej.

Eksperymenty półtechniczne są badaniami wykonanymi w specjalnych zakładach doświadczalnych lub w „liniach lub stacjach pilotowych” zakładów przemysłowych. Wamnki przebiegu tych eksperymentów są zbliżone do naturalnych, a w okresie przebiegu badanych zjawisk jest możliwe ścisłe ich kontrolowanie. Technika i metody pomiarowe stosowane w eksperymentach tego typu są prostsze i mniej precyzyjne niż w eksperymentach laboratoryjnych. W celu więc otrzymania poprawnych i rzetelnych wyników należy się posługiwać bardziej złożonymi metodami analizy statystycznej. Metody te jednak - z powodu założonej i z konieczności nieuniknionej powierzchowności badań, w których się je stosuje - mają mniejsze znaczenie w wyjaśnianiu zjawisk i praw naukowych.

Eksperymenty przemysłowe są wykonywane w warunkach naturalnych. Ich celem jest najczęściej sprawdzenie w warunkach produkcyjnych wyników badań laboratoryjnych, ocena efektów gospodarczych, zastosowanie nowej technologii lub dokonanej innowacji.

2.4.2 Podstawowy schemat

badania doświadczalnego

Każde zadanie badawcze musi być odpowiednio zaplanowane, a następnie realizowane według przyjętego planu. Planowanie musi dotyczyć także techniki badawczej, obejmującej wamnki zewnętrzne, w jakich powinno przebiegać doświadczenie, oraz sposób jego realizacji. Dobrze zaplanowana technika doświadczalna jest ważnym czynnikiem decydującym o powodzeniu badań, a również o rzetelności uzyskiwanych w nim wyników.

W badaniach doświadczalnych można wyróżnić pięć podstawowych etapów:

-    wybór problemu badawczego i formułowanie hipotez,

-    planowanie badań doświadczalnych,

-    realizację doświadczeń,

-    opracowanie i analizę wyników badań,

-    wnioskowanie.

Ogólny schemat postępowania w badaniach doświadczalnych według S. Pa-bisa [89] przedstawia ryc. 6.

W dalszej części niniejszej pracy zostaną przedstawione ogólne zasady postępowania w badaniach doświadczalnych.