11417 m03

2. Przegląd podstawowych metod badawczych 48

mają najczęściej charakter wyrywkowy. Ich zasięg jest na ogół ograniczony, np. do określonego przedsiębiorstwa czy zakładu.

Badania naukowe wiążą się z jakimś określonym celem, a do ich realizacji są potrzebne pewne środki i sposoby działania. Według B. Kopcia [42] celem badań naukowych jest wykrycie prawidłowości stale występujących w badanych zjawiskach oraz doprowadzenie na ich podstawie do wniosków ogólnych, ważnych nie tylko dla badanej zbiorowości, ale również dla wszystkich innych obiektów znajdujących się w warunkach analogicznych do badanych. Celem badań jest też wypracowanie właściwych metod badawczych służących poznaniu rzeczywistości, przy czym metody te powinny się odnosić nie tylko do pojedynczego obiektu badań, lecz do wszystkich innych obiektów tego typu. Badania naukowe posługują się obiektywnymi i starannie dobranymi do przedmiotu badań środkami i sposobami. Celem badań naukowych jest nie tylko określenie rzeczywistości, ale również jej ocena. B. Kopeć za badania naukowe uważa „takie, które posługując się starannie dobranymi i obiektywnymi metodami, stwierdzają i oceniają rzeczywistość, dochodząc do wykrycia pewnych uogólnień oraz prawidłowości w przebiegu zjawisk”. Celem każdej czynności naukowo-badawczej jest wyciągnięcie pewnych wniosków z badań szczegółowych oraz poszukiwanie i wykrywanie cech stałych wśród zmiennych zjawisk.

W centrum uwagi zarówno magistranta czy dyplomanta, a także każdej osoby prowadzącej badania naukowe powinno się znajdować zagadnienie, jaką metodę badawczą będzie stosował, aby móc uzyskać w miarę pełną odpowiedź na pytania dotyczące ustalonego problemu stanowiącego przedmiot pracy. Trzeba więc wcześniej poznać stosowane w tej dyscyplinie metody badawcze, aby jeszcze przed rozpoczęciem badań móc podjąć decycję o wyborze metody najbardziej odpowiedniej i rozstrzygnąć, czy zastosować jedną metodę czy też kombinację kilku. Należy podkreślić, że przewidywana metoda (lub metody) musi być dostosowana do stawianych zadań oraz materiału badawczego.

Metody badawcze mogą mieć charakter uniwersalny, umożliwiający ich powszechne stosowanie, lub specjalny, przystosowany do określonych przedmiotów badań. W związku z tym całość metod badawczych można podzielić na dwie duże grupy: metody ogólne, mające powszechne zastosowanie, i metody szczegółowe, możliwe do zastosowania w określonej dziedzinie badań.

2.2 Ogólne metody badawcze

Metody ogólne mają zastosowanie uniwersalne: bywają użyteczne na każdym etapie badań, w dowolnym zakresie i w połączeniu z metodami szczególnymi. Metody te B. Kopeć [42] dzieli na podstawowe metody badań naukowych najwyższej rangi i podstawowe metody o charakterze specjalnym. Ogólne metody badań naukowych to zasadnicze sposoby postępowania stosowane w każdym