17142 m07

2. Przegląd podstawowych metod badawczych 52

Przed rozpoczęciem badań opartych na metodach obserwacji trzeba określić ich cele. Stosownie do nich musi być wybrany właściwy przedmiot badań. Obserwacja powinna wiązać się z użyciem właściwej techniki rejestracji danych i z odpowiednim sposobem ich opracowania.

W badaniach społecznych metoda obserwacji jest najczęściej stosowana w badaniach organizacji pracy (w wersjach szczegółowych jest to chronometraż czy fotografia czasu pracy). Szczególnie duże usługi może ona oddać w nauce

0    zarządzaniu, np. obserwacja czynności poszczególnych grup zawodowych czy personelu kierowniczego. Metoda obserwacji należy do sposobów zbierania danych. Poza obserwacją można wyróżnić sposoby badań oparte na danych księgowości, statystyce gospodarczej, statystyce powszechnej, ankietach i doświadczeniach naukowych w ekonomice i w organizacji (metoda eksperymentalna).

Metoda księgowości (rachunkowości) polega na poznawaniu rzeczywistości gospodarczej na podstawie ewidencji różnych interesujących badacza cech, zdarzeń i zjawisk, prowadzonej skrupulatnie, systematycznie, w uporządkowany sposób i zgodnie z ogólnie obowiązującymi zasadami.

W metodzie statystyki powszechnej badania opiera się na materiałach statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego, takich jak: powszechne spisy statystyczne, spisy rolne, badanie budżetów rodzinnych, a także na dokumentacji

1    sprawozdawczości jednostek gospodarczych, organizacji i sprawozdawczości organów terenowej administracji państwowej. Ta metoda badawcza umożliwia realizację badań o bardzo dużym zasięgu. Jej cechą charakterystyczną jest szeroki przedmiot badań (możliwość objęcia badaniem wielu jednostek) i mały zakres zagadnień (ograniczona liczba informacji czy cech uwzględnionych w badaniach).

Metoda statystyki gospodarczej opiera się na dokumentach sprawozdawczych sporządzonych przez przedsiębiorstwa w określonym okresie. Są to: bilanse roczne i kwartalne, sprawozdania z wykonania planów w różnych dziedzinach działalności, roczne sprawozdania gospodarcze, raporty specjalne, analizy okresowe i inne dokumenty sporządzone przez przedsiębiorstwa, organizacje instytucje itp. Podstawę do badań mogą również stanowić: plany roczne wojewódzkie, miejskie czy gminne; plany roczne finansowo-gospodarcze przedsiębiorstw; plany rozwoju danego obszaru, jednostki administracyjnej czy gospodarczej; plany organizacyjne poszczególnych rodzajów działalności oraz dokumentacje projek-towo-kosztorysowe inwestycji, zwłaszcza jej założenia techniczno-ekonomiczne.

Metody statystyki gospodarczej są najczęściej stosowane w badaniach ekonomicznych. Zastępują one w pewnym stopniu metody eksperymentalne. Zamiast przeprowadzać eksperymenty, badamy rzeczywistość gospodarczą, opierając się na materiałach statystycznych. W tym celu gromadzimy dane dotyczące gospodarki określonych jednostek i jej wyników, a następnie za pomocą analizy staty-styczno-matematycznej staramy się ustalić zależność między badanymi czynnikami. Aby wyeliminować zakłócający wpływ czynników przypadkowych bądź wyrównać nadmiernie zróżnicowane warunki, które mogą oddziaływać na badane zjawiska, stosuje się określone metody statystyki matematycznej.