lichtarski (88)

176 *. Poteagsi i dziłhlnoić gt»pod«rcz> pnadiiębionlwt_

zadań szczegółowych i egzekwowania ich głównie drogą administracyjną) — nie zapewnią osiągnięcia i utrzymania wysokiego poziomu aktywności innowacyjnej przedsiębiorstwa. Warunki takie powstają dopiero przy założeniu, że oba te źródła są komplementarne, tj. wtedy, gdy przedsiębiorstwo jako samodzielny podmiot ma możliwość (na podstawie inspiracji rynkowej) realizować funkcje kreowania i wdrażania innowacji, a jednocześnie gdy (poprzez odpowiednią politykę naukowo-techniczną w ramach interwencjonizmu państwowego) tworzy się i przekazuje rozwiązania stymulujące, podtrzymujące kształtowanie się długofalowych procesów rozwojowych w przedsiębiorstwie. Mechanizm rynkowy — w sposób naturalny sprzęgając wymuszanie efektywności działania z koniecznością podejmowania przez przedsiębiorstwo przedsięwzięć innowacyjnych — jest mimo wszystko mechanizmem żywiołowym, który nic do końca musi być racjonalny czy zgodny z ogólnospołecznymi preferencjami kształtowania procesów rozwojowych. Ten mechanizm trzeba wspomóc.

Przedsiębiorstwa będą się powstrzymywać przed podejmowaniem innowacji, które me spełniają mikroekonomicznych kryteriów wyboru, tj. charakteryzujących się relatywnie długim okresem zwrotu nakładów czy wręcz nieopłacalnych w sensie ekonomicznym, choć jednocześnie mających ogromną wagę w innych wymiarach oceny, takich jak zagrożenie dla środowiska, zdrowia człowieka czy oszczędzanie będących na wyczerpaniu zasobów energetycznych.

Potrzeba dopełnienia oddziaływania mechanizmu rynkowego przez odpowiedni zakres i formę interwencjonizmu państwowego wynika również z systematycznie rosnącej (nieproporcjonalnie do możliwości finansowych pojedynczych przedsiębiorstw) tzw. masy krytycznej, tj. wielkości potencjału, który należy zaangażować w celu zagwarantowania minimum efektów podjętych w ramach innowacyjnego cyklu działań.

Instrumenty polityki innowacyjnej powinny uwzględniać zwłaszcza uwarunkowania związane z rozmiarem i wiekiem firmy oraz jej formą organizacyjno--prawną i własnościową.

Realizacja postępu technicznego w przedsiębiorstwie wiąże się i koniecznością dokonania rozstrzygnięć dotyczących m.in.:

1)    rodzaju strategii rozwoju technicznego,

2)    źródeł zasilania innowacyjnego,

3)    momentu wprowadzania postępu technicznego.

Ad 1. Można wyróżnić następujące zasadnicze typy strategii rozwoju technicznego:

=* strategia torowania głównych szlaków rozwoju innowacyjnego (strategia prymatu),

=> strategia utartych szlaków (wzorca), inaczej strategia naśladownictwa,

=> strategia „wciskania się** w luki rozwoju (nic podjęte lub świadomie pominięte przez innych).

Wybór jednej ze strategii przesądza o rodzaju postępu technicznego i pociąga za sobą określone konsekwencje. Realizacja postępu oryginalnego daje przewagę nad konkurentami (większe zyski, rozszerzanie rynków zbytu), lecz wymaga ogromnych środków na jego kreowanie i wdrażanie, a ponadto wiąże się z bardzo dużym ryzykiem. Strategia naśladownictwa jest mniej ryzykowna i wymaga relatywnie mniejszych nakładów. Korzyści z jej stosowania zależą głównie od (empa podejmowania oryginalnych rozwiązań.

Ad 2. Wybór określonej strategii rozwoju technicznego pozostaje w ścisłym związku z wyborem źródeł postępu technicznego. Można tu wyodrębnić:

=> wewnętrzne źródło zasilania, tj. głównie badania własne prowadzone w ramach zaplecza badawczo-rozwojowego (b+r) przedsiębiorstwa, także działalność wynalazcza pracowników;

■» zewnętrzne źródła zasilania, które obejmują:

-    prace badawcze realizowane w wyspecjalizowanych i wyodrębnionych jednostkach naukowo-badawczych,

-    licencje i know-how innych podmiotów gospodarczych (zagranicznych i krajowych).

Poszczególne źródła zasilania są związane z określonym poziomem ryzyka w urzeczywistnianiu postępu technicznego. Największa niepewność, czy dane rozwiązanie jest możliwe do osiągnięcia i opanowania produkcyjnego, dotyczy badań oryginalnych; nieco mniejsza jest ona przy badaniach odtwórczych. Przy zakupie patentów uzyskuje się gotowe rozwiązanie techniczne, lecz najczęściej nie sprawdzone w skali przemysłowej (eliminuje to tylko część ryzyka technicznego). Relatywnie najmniejsze ryzyko łączy się z zakupem licencji i know-how, są to bowiem rozwiązania już sprawdzone (w produkcji).

Ad 3. Właściwy wybór momentu realizacji zmian technicznych jest istotny zc względu na to. że przedwczesne ich wprowadzenie wiąże się zc stratami z powodu wycofania z produkcji wyrobów lub technologii przynoszących jeszcze zyski, natomiast zbyt późne - z zagrożeniem dla funkcjonowania przedsiębiorstwa. Moment wprowadzenia postępu technicznego pozostaje w związku z tzw. cyklem życia wyrobu (lub technologii). Optymalny moment na wprowadzenie do produkcji nowych wyrobów ma miejsce wówczas, gdy obecny wyrób osiągnął fazę starzenia się.

Dokonanie powyższych rozstrzygnięć determinuje skalę realizowanego w przedsiębiorstwie postępu technicznego. Oczywiście wybór w tym zakresie jest uwarunkowany zarówno kondycją finansową (w tym dostępem do kapitału obcego), jak i już osiągniętym poziomem techniczno-organizacyjnym produkcji. Istotnym uwarunkowaniem urzeczywistniania postępu technicznego w przedsiębiorstwie jest także człowiek. Innowacyjność przedsiębiorstwa jest funkcją kreatywności ludzi z nim związanych (choć trudno nic zauważyć, że źródłem oporu przed zmianami czy innowacjami również są ludzie). Rozpatrując rolę innowatora