Maria Lizęga Rysunki dziecięce w kontekscie procesu powstawania wytworu (2)

262 Marui llgfSa

na zieleń, jasny pomarańcz, zieleń szmaragdowa, żółć i błękit. Z jednej strony pojawia się tendencja do schematyzacji barwy - jednym kolorem kreśli dziecko te same obiekty lub ich elementy, z drugiej jednak strony zaznaczają się indywidualne upodobania kolorystyczne, wzrasta wrażliwość na barwy rzeczywistości otaczającej dziecko (Popek 1999).

Interpretacja kolorystyki rysunków, w kontekście procesu powstawania wytworu, uwzględnia etap wstępny. Dzieci miały do dyspozycji 14 kredek o barwach analogicznych do używanych w Teście Barwnych Piramid (Kwiatkowska 1994). Badani zwracali uwagę na liczbę kredek. Dla jednych dzieci był to bogaty zestaw kolorów, inne zaznaczały, że w domu mają znacznie większy wybór kolorów kredek. Niektórzy badani wprost wyrażali dezaprobatę wobec kredek ołówkowych i domagali się pisaków, flamastrów, kredek woskowych, a nawet pasteli. Na tym etapie pojawiły się różne zachowania badanych. Jedni badani jeszcze przed rysowaniem wyjmowali część kredek z pudełka, komentując, że tylko te będą im potrzebne i z nich korzystali rysując. Jednak większość dzieci dopiero rozpoczynając rysowanie, wyjmowała po jednej kredce z pudełka i po użyciu wkładała ją z powrotem lub pozostawiała na stole. Opisane sposoby zachowań wiążą się zarówno z poczuciem estetyki badanych i planowaniem kolorystyki wytworu, jak też ze starannością w wykonywaniu czynności i samą techniką rysowania. 2 jednej strony wskazują one na indywidualny styl badanych, a z drugiej na poziom ich kompetencji w tym zakresie. Stopień zróżnicowania barw, przewaga kolorów jasnych bądź ciemnych, barw ciepłych lub zimnych i obszar niezakolorowanej powierzchni, to istotne wskaźniki w interpretacji kolorystyki wytworów dziecięcych.

Etapy procesu rysowania		Zachowanie dziecka				Wytwór
		Niewerbalne			Wer- bal- nc	Tematyka	Kompozycja	Ukształto wanie graficzne	Kolorystyka
		Gesty	Mimika	Mowa ciała
3 c •* s: H	Wstępny	=» 8	=9 5	8	8
	Zasadniczy	=» 8	•o 8	» I'	=» 8
	Kortcowy	U	8	8	8
Synteza			=9
			Analiza danych =»			Analiza wytworu
			Interpretacja wytworu

Rys. 1. Matryca do szczegółowej analizy wytworu dziecka

W celu zobiektywizowania diagnozy ekspresji - na podstawie kolorystyki wytworu - ustalano wcześniej preferencje barwne, przeprowadzając Test Barwnych Piramid. Wyniki testu wskazywały na indywidualne różnice w preferencjach barwmych badanych, natomiast stwierdzono zgodność preferencji barwnych w teście z kolorystyką rysunku. Wytwory, o różnej tematyce, wskazywały na rozwojowe prawidłowości preferencji barwnych - wielobarwnolć, ciepłe i jasne kolory. Indywidualne zróżnicowanie wytworów dzieci dotyczyło użytych kolorów i ilości białej powierzchni na rysunku. Związek między formą graficzną a kolorem opierał się na emocjonalnej zależności, którą należy jednak odnieść do wieku badanych i interpretować jako emocje przeżywane „tu i teraz”.

Ostatni etap, zakończenie procesu rysowania, obejmuje dane z obserwacji zachowań niewerbalnych i werbalnych, które informują o:

-    ocenie własnego wytworu wyrażonej wprost, np. wypowiedź: „Dobrze mi wyszło”; „Nic udał się ten rysunek”, lub też wyrażonej pośrednio - gestem, mimiką, którym można nadać znaczenie pozytywniej lub negatywnej oceny,

-    chęci kontynuacji rysowania, np.: „Chcę jeszcze rysować”; „Mogę narysować drugi rysunek?”, co świadczy o utrzymującej się motywacji do rysowania,

-    potrzebie komentarza do powstałego rysunku - dziecko spontanicznie opowiada o rysunku, nawiązując do wiedzy, zainteresowań czy też poprzednich swoich wytworów,

-    niepozytywnym odbiorze sytuacji zadaniowej, np. dziecko mówiąc: „Koniec” - podaje rysunek i natychmiast wychodzi; dziecko kręci się na krześle nic nic mówiąc, a wzrokiem „wymusza” pozwolenie na wyjście; mimika i wypowiedzi dziecka świadczą o jego zmęczeniu, znużeniu. Aby właściwie zinterpretować źródła takich zachowań, niezbędne są pełne informacje z obserwacji całego procesu rysowania w kontekście sytuacyjnym.

Rys. 2. Model diagnozy osobowości dziecka na podstawie jego rysunku