nr2 (2)

jest pierwotniejsza od kultury. Wszystkie podstawowe cechy zabawy, zdaniem J. Hu-izingi, są już urzeczywistnione w igraszkach, jak i w zachowaniu, gdzie można dostrzec tak nieodłączne jej walory, jak: ceremonialne postawy, gesty oraz współzawodnictwo (...). Zabawa, nawet w swoich najprymitywniejszych formach, (...) jest czymś więcej niż zjawiskiem fizjologicznym lub w fizjologiczny sposób uwarunkowaną reakcją psychiczną .

Autor wyróżnia następujące, charakterystyczne cechy zabawy: swobodne działanie, niezwykłość aktywności, odrębność i ograniczoność. Na pierwszym miejscu stawia nieskrępowane zachowanie, twierdząc, że każda nakazana zabawa nie jest już zabawą, lecz poleconym jej odtworzeniem. Swobodę -zdaniem autora - należy tutaj pojmować w szerokim znaczeniu, w którym problem determinizmu pozostaje nietknięty. J. Hu-izinga zauważa, że dla człowieka dorosłego i odpowiedzialnego zabawa jest funkcją, której można zaniechać. Podkreśla on, że zabawa nie zostaje nam narzucona koniecznością fizyczną ani moralną. Bezpośrednio z tym przymiotem swobody autor łączy kolejną właściwość, nazywając ją zwykłym, czy też właściwym życiem . Zdaniem autora jest to wychodzenie z właściwego życia w sferę tymczasowej aktywności o swoistych tendencjach. Każde małe dziecko wie, że w czasie zabawy tylko tak udaje, że to tylko tak dla zabawy. Pod słowem tylko dla zabawy twórca upatruje świadomość niejakiej niższości poczucia zabawy wobec tego, co jest traktowane seńo₇ poczucie, które wydaje się być pierwotne. Zwraca on uwagę na fakt, iż świadomość samej tylko zabawy nie wyklucza rozwijania tej tylko zabawy z powagą, oddaniem, które przechodzi w entuzjazm i na pewien czas znosi sens określenia tylko .

Wszyscy badacze wspólnie zauważają bezinteresowny charakter zabawy. Zdaniem J. Huizingi ta aktywność, która nie jest zwyczajnym życiem, znajduje się poza procesem bezpośredniego zaspokajania potrzeb, a nawet ten proces przerywa. Przebiega ona sama w sobie dla zadowolenia jednostki i rozważana jest jako intermezzo (fragment

Czterolatki ze swoją budowlą

wpleciony w życie, intermedius z lac., środkowy) codziennego życia, jako zajęcie w okresie odpoczynku i dla odpoczynku. Autor wyraźnie podkreśla, że zabawa upiększa i uzupełnia życie; jest niezbędna jako funkcja biologiczna dla jednostki, a ze względu na swoje znaczenie również dla społeczeństwa . Przypisuje zabawę pośrednio do sfery uroczystości i kultu, a gdy sama staje się kulturą wyznacza sobie cele, które same znajdują się poza granicami bezpośrednio materialnych interesów bądź też indywidualnego zaspokajania życiowych potrzeb.

?

?

⁴ J. Huizinga, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, Warszawa 1985, s. 15.

? J. Huizinga, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, Warszawa 1998, s. 23.

⁶. J. Huizinga, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, Warszawa 1998, s. 23.

⁷ J. Huizinga, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, Warszawa 1998, s. 24.